San francisco - belangrijkste handelsstad in het W. der Ver. Staten, in den staat Californië; 510.000 inw. (in 1920) en daarmede de 11de stad der Unie. S. F. is hoofdzakelijk op het Z.-schiereiland gebouwd, dat de baai van S. F. scheidt van den Grooten Oceaan en strekt zich over dit 10 K.M. breede schiereiland uit. De stad is door de immigratie in Calif. na 1848 opgekomen.
S. F. is een handelsstad bij uitnemendheid, welker beteekenis is toegenomen, naarmate het achterland meer bewoond en geëxploiteerd wordt en de verbindingen over zee drukker worden. S. F. is de uitvoerhaven van Amerika, invoerhaven van O.-Aziatische en Indische voortbrengselen aan den Stillen Oceaan. Vooral door de sluiting van het Suez-kanaal tijdens den wereldoorlog, is de handel zeer toegenomen en na den oorlog zijn vele van de aangeknoopte handelsrelaties behouden gebleven, o. a. met Ned.-Indië, waarvoor met name de Java-Pacific lijn dient. Van niet minder beteekenis voor S. F. is de vaart door het Panama-kanaal. In de laatste jaren heeft S. F. echter concurrentie gekregen van Seattle, terwijl de nieuwe haven van Los Angeles ook een mededingster kan worden.
Voor de industrie (ook voor verkeer en verlichting) bedient de stad zich van de waterkracht der Yuba river, op een afstand van 350 K.M. Vooral van belang zijn de suikerraffinaderijen, scheepsbouw-, machine- en chemische fabrieken. Handelscentrum der stad, die het type der moderne Amerikaansche wereldstad vertoont, is Marketstreet. S. F. is zetel van versch. inrichtingen van wetenschap: Californian Academy of Science (genootschap), Historical Soc. of Calif., enz. De medische afdeeling der Californische staatsuniversiteit (overigens te Berkeley) is te S. F. gevestigd, alsmede een Technische Hoogeschool.
Geschiedenis. In 1776 verrees nabij de baai van San Francisco de Franciscanermissie Dolores; weldra werd er een presidio (milit. post) bij gebouwd. De missie werd echter in 1833 verlaten en van toen af kwamen er zich kolonisten uit de Ver. St. vestigen. Spoedig, nadat deze dit geheel verwaarloosde land van Mexico hadden verworven, 1848, voerde de ontdekking van goud in Californië stroomen gelukzoekers uit alle streken aan. De nieuwe stad S. F., in ’52 bijna 35.000 inw. tellend, bleek een misdadigerscentrum der ergste soort en eerst het sommaire, vaak gewelddadige optreden der vigilance committees (veiligheidsdiensten), bracht allengs orde. Een behoorlijke, maar nog lange verbinding met het O. der Unie bracht in ’55 de Panama-spoorweg; de Union Pacific, ’69 gereed, en later de Southern Pacific, brachten hierin groote verbetering. Het stedelijk bestuur liet nog zeer veel te wenschen over; eerst in ’96 gelukte het ook hier aan een reformpartij een ommekeer te brengen.
Een onderzoek met vervolging, dat jaren duurde, bracht groote corruptie aan het licht. Den 18den April 1906 werd de stad, die reeds meermalen vrij hevige aardschokken had ondervonden, door een zware aardbeving getroffen, in het donker, hetgeen den geweldigen brand veroorzaakte, die meer verwoesting bracht dan de aardbeving zelve. Het N. en de handelswijken, ook de beruchte kwartieren, waarbij het Chineesche, werden verwoest; alleen het W. en Z. bleven gespaard. Energieke maatregelen tot herbouw zijn aanstonds genomen. Een gewichtige gebeurtenis was de opening van het Panama-kanaal 1915, bij welke gelegenheid een internat. tentoonstelling werd gehouden, bemoeilijkt door den oorlogstijd. Litt.: Aitken & Hilton, The earthquake and fire in S. F., 1906; Steel, The rebuilding of S. F., 1909.
