Oosthoek encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 12-01-2019

Nijmegen

betekenis & definitie

Nijmegen - Gem. in het Z. O. van Gelderland, aan den Zuidelijken oever der Waal, 4298 H.A., in ’t W. rivierklei, doch overigens zandgrond, die vooral in het Z. O. zeer heuvelachtig is en op enkele punten tot omstreeks 100 M. boven A.P. De gem. telt 67.000 inw. en bevat de stad N., benevens de dorpen Hees, St.-Anna, Hatert en Neerbosch. De stad N. ligt deels langs den lagen stroomkant (die meermalen onderloopt), deels op 5 heuvels, n.l. den Hezelberg, den Mariënberg, den Gruitberg, den Klokkenberg en den Huner- of Hoenderberg, vandaar dat vele straten hellend afloopen. Zij is tot in de 19e eeuw een sterke vesting geweest, doch krachtens de wet van 1874 ontmanteld. De wallen werden in plantsoenen en boulevards veranderd, terwijl nu ook met de uitbreiding kon begonnen worden.

Een breede boulevard, de Stationsweg, leidt van ’t station naar het Keizer-Karelplein, waarop verschillende straten en singels uitkomen. De Oranjesingel en de Canisiussingel leiden Oostwaarts naar ’t Hunerpark met de Belvédère, reeds in 1646 door de regeering op den ouden stadsmuur gebouwd. Daaraan grenst het Kelfkensbosch. Het middelpunt der (oude) stad is de Groote Markt, met den blauwen gerechtssteen uit oude tijden, het stadhuis, van 1552—54 gebouwd en in 1850 gerestaureerd. Allerlei allegorisch beeldhouwwerk, voorstellende de deugden, die een magistraat moet bezitten, versiert den gevel.

In de hal trekt het beeldhouwwerk „de Vierschaar” de aandacht, en daartegenover het standbeeld van Karel V, alsmede een prachtige staande klok van 1598. Verder zijn bezienswaardig de kostbare gobelins, de schilderijen (waaronder het „Raadsel van N.”), enz. Onder de gebouwen aan de Groote Markt trekt vooral de Waag en de Vleeschhal de aandacht (in 1612 in renaissancestijl gebouwd). In de nabijheid verheft zich de Groote- of St. Stevenskerk, die in 1273 werd gewijd ; zij heeft een graftombe van Catharina van Bourbon, gemalin van hertog Adolf van Gelre; het fraaie orgel dateert van 1775 en is door Ludwig König van Keulen gebouwd.

Aan de Korenmarkt staat de Waalsche kerk, de reefter (of eetzaal) van de voormalige Commanderij der St.-Johanniterorde, en later tot Doorluchtige Universiteit van ’t Nijmeegsch kwartier ingericht (n.l. van 1658 tot 1678).

Niet ver van ’t station ligt het schilderachtige Kronenburgerpark met den Kronenburgertoren. Op het Mariënburg staat de oude Mariakerk met een hoogst belangrijk Museum van Oudheden (waaraan N. zoo rijk is, vooral uit den Romeinschen tijd); ook het museum-Kam (Eleonorastraat) is hoogst interessant ; de grond en het gebouw, ter waarde van eenige tonnen gouds, met de geheele verzameling van oudheden zijn onlangs door den verzamelaar aan het Rijk geschonken, zoodat het nu een Rijksmuseum is; het bevat een zeer belangrijke collectie vóór-Germaansche, Germaansche en Romeinsche oudheden. Op het gebied van onderwijs bezit N. tal van voortreffelijke inrichtingen ; bekend is o. a. de Chr. .Normaalschool „de Klokkenberg” ; het „Canisius-college” en de openb. en bijz. gymnasia en H. B. S. (ook voor meisjes). Het concertgebouw „de Vereeniging”, in 1915 geopend, geldt voor het schoonste van Nederland.

De prachtige omstreken van N. (Beek, Ubbergen, Berg-en-Dal, de Heilige Landstichting, Hatert, Neerbosch, Groesbeek, enz.) maken, dat het vreemdelingenverkeer een belangrijke bron van inkomsten is geworden, en dat de stad sterk in zielental is toegenomen; van 20.000 in 1870 tot bijna 70.000 in 1921. Verschillende verkeerswegen zijn aangelegd; spoorlijnen naar Arnhem, Den Bosch, Kleef, Resteren en Maastricht (de spoorbrug over de Waal heeft drie spanningen, elk 133 M. lang) en tramlijnen naar Wamel (bij Tiel); van uit Lent naar Arnhem en Huissen, een buurtspoor naar Venlo; electr. tramlijnen naar St.-Anna, Hees en Neerbosch, Ubbergen, Beek en een electr. lijn met bergspoor (de eenige in Nederland) naar Berg-en-Dal. Verder zal N. veel voordeel ondervinden van het ontworpen Maas-Waalkanaal, dat uit de Maas (bij Mook) Noordwaarts naar de Waal 2½ K.M. ten W. van Nijmegen zal loopen en omstreeks 1925 gereed zal zijn ; het is 13 K.M. lang en 60 M. breed. Na de opening zal N. zich Westwaarts uitbreiden voornamelijk op handels- en industriegebied.