Kadaster - In het belang eener behoorlijke verdeeling der grondbelasting over de verschillende perceelen is men hier te lande, in navolging van Frankrijk, in 1811 begonnen met het in kaart brengen van alle onroerende goederen met vermelding in registers (leggers) van eigendoms- en andere zakelijke rechten. Deze werkzaamheid was in 1832 voltooid, behalve voor Limburg, waar zij eerst in 1843 was geëindigd. Natuurlijk moeten kaarten (plans) en leggers geregeld worden bijgehouden. De met een en ander belaste staatsdienst heet kadaster.
Aan het hoofd van ieder kantoor staat een hypotheekbewaarder. De beteekenis van het kadaster beperkt zich n.l. niet tot de grondbelasting, sinds het ook belast is (zie art. 6 van het K. B. van 1 Aug. 1828, Stb. 52) met het bijhouden der verschillende openbare registers, welke het B. W. met betrekking tot onroerend goed voorschrijft. Art. 9 van het K. B. van 8 Aug. 1838, Stb. 27, schrijft voor, dat de aanduiding van den aard en de ligging der goederen, naar aanleiding der kadastrale indeeling, in alle akten, vonnissen en stukken, bestemd tot overschrijving, inschrijving, vermelding of aanteekening in de registers der bewaring van de hypotheken, zal plaats hebben door duidelijke opgave van de sectie, het nummer en de grootte, zooals elk perceel bij het kadaster bekend is. Art. 37 Notariswet houdt een voorschrift in van gelijke strekking. — Niet steeds is de door het kadaster aangeduide toestand in overeenstemming met de waarheid. Afgezien toch van onjuistheden in de oorspronkelijke opneming der perceelen, van onjuiste inschrijvingen of gebreken in de ingeschreven rechtshandeling,welke hare werking verhinderen, kan de toestand zich ook hebben gewijzigd zonder dat daarvan uit de registers blijkt, omdat niet van alle wijzigingen de inschrijving verplicht is. Zoo kunnen de kadastrale plans niet meer aan de werkelijkheid beantwoorden, doordat een perceel verandering heeft ondergaan, b.v. door aanslibbing of afspoeling. Ook kan de eigendom op een ander zijn overgegaan zonder dat inschrijving heeft plaats gehad, b.v. door erfopvolging, verjaring, in het algemeen door iedere andere wijze van eigendomsverkrijging dan waarbij levering en dus inschrijving vereischt is.
Erfdienstbaarheden kunnen door verjaring zijn ontstaan, waarbij dus geen voor inschrijving vatbare titel van aankomst bestaat. Hypotheken kunnen zijn teniet gegaan zonder te zijn doorgehaald, enz. Wilde men dus, hetgeen meermalen bepleit is, aan het kadaster of grondboek volledige bewijskracht toekennen (het zgn. positieve stelsel in tegenstelling met het bestaande zgn. negatieve), zoo zouden tevens meer waarborgen voor de juistheid ervan moeten worden geschapen. Een feit is, dat te onzent aan de gegevens van het kadaster dikwijls ten onrechte door ondeskundigen een te groot vertrouwen wordt gehecht. Een bijzonder (positief) stelsel is dat van Torrens, van Australischen oorsprong, waarbij op den grondslag van het grondregister aan den eigenaar een certificaat wordt uitgegeven, vermeldende alles wat den rechtstoestand van den grond betreft, hetgeen b.v. bij het zoeken van crediet gemak oplevert. — Litteratuur: I. Boer Hzn., De beteekenis en het verband der juridische en technische grondslagen van een rechtsgeldig kadaster (Economist 1881); Handelingen Juristenvereeniging 1893: Is herziening wenschelijk van het stelsel onzer wet omtr. eigendom van den grond in de richting van het Grondboek- of het Torrens-stelsel of in anderen geest (praeadviseurs Mr. P. R. Feith, I. Boer Hzn, en A. Moll); Verslag Staatscommissie van 1906 voor registratiebel. en hypotheekrechten.
