Clausulae Apostolicae - ongeveer 200 bestaande kanselarijuitdrukkingen van de pauselijke rescripten, die hun geldigheid, uitgestrektheid, werking nader bepalen; ze zijn naar hun inhoud extensivae of restrictivae, suppletoriae, accessoriae, absolutoriae, dispensatoriae, abrogatoriae, irritantes, en anderen; naar hun plaats in ’t rescipt zijn ze narrativae (in de inleiding), dispositivae (in de beslissing), executoriae (aan het slot). Afzonderlijk worden hier vermeld: ad instantiam (in den zin van het verzoekschrift); motu proprio (op eigen initiatief van den Paus); de plenitudine potestatis (met aanwending der buitengewone pauselijke bevoegdheden); si ita est si preces veritate nituntur, deze gelden altijd ook wanneer niets uitdrukkelijks aanwezig is als het bijgevoegde, behalve wanneer de Paus zich beroept op zijn kennis „ex certa scientia”; evenzoo geldt altijd als bijgevoegd: salvo jure tertii, sine praejudicio tertii. Wat betreft de uitvoering van een rescript: arbitrio, judicio tuo = zonder gerechtelijk proces; summarie simpliciter = met verkort proces; prout juris et de jure = nauwkeurig volgens de wettelijke bepalingen; perinde valere = neemt (sanare) iederen ongeidigheidsgrond van een rescript weg, non obstantibus = onttrekt (derogare) het in ’t rescript behandelde geval (gevallen) aan de vervolgens genoemde tegenovergestelde wetten en gewoonten; sublata cuilibet aliter judicandi atque interpretandi facultate = bekrachtigt de beslissing. Bij verleeningen van aflaat heteekent in omnibus et singulis festis (D.
N. J. Chr., B. M. V., en dergelijken) bij volle aflaten slechts de hoofdfeesten, bij gedeeltelijke alle in de geheele Kerk gevierde feesten; quam etiam de toepasselijkheid van de aflaat op de geloovige zielen. Bij huwelijksdispensaties werden de C. door een decreet van ’t H. Officie (18 Aug. 1885) vereenvoudigd. Eenige ervan zijn voorwaarden, van welker vervulling de geldigheid van de dispensatie afhankelijk gemaakt wordt, zooals alias dispensationes nullae sint, nulli illis uti liceat, of de met si, dum, dummodo of een ablativus absolutus uitgedrukte voorwaarden. Andere zijn slechts vermaningen of bevelen, wier vervulling tot plicht wordt gesteld, maar niet bij ’t nalaten er van de nietigheid van de dispensatie ten gevolge hebben.
