[<alchemie, zuurvormend element], v./m., oxygenium, chemisch element met symbool O.
(e) CHEMIE. Zuurstof behoort tot de 6B-groep van het periodiek systeem. Zij komt vooral voor als tweewaardig negatief ion of als tweewaardig covalent gebonden element. De natuurlijke zuurstof bestaat uit drie niet-radioactieve isotopen met atoommassa’s 16 (99,759 %), 17 (0,037 %) en 18 (0,204 %). Hiernaast kent men de radioactieve isotopen 13-15, 19 en 20 met zeer korte halveringstijden (<124 s).
Het molecule van zuurstof (02) bestaat uit twee atomen met ieder een vrij elektronenpaar; het is dus een biradicaal, waaruit de reactiviteit van zuurstof is te begrijpen. Gasvormige zuurstof onderhoudt krachtig de verbranding; een gloeiende houtspaander in zuurstof gebracht, verbrandt met felle gloed (aantonen van zuurstof). Drie-atomige zuurstof heet →ozon. Vrijwel alle elementen vormen met zuurstof →oxiden. Een reactie met zuurstof wordt over het algemeen oxidatie genoemd; in sommige gevallen verbranding.
Zuurstof is bij gewone temperatuur en druk een kleuren reukloos gas, dat 23,25 % uitmaakt van de dampkringlucht. In gebonden toestand is zuurstof een belangrijk bestanddeel van de aardkorst (→lithosfeer) en van de levende organismen. In de techniek wordt zuurstof bereid door elektrolyse van water of door gefractioneerde destillatie van vloeibare lucht. Zuurstof wordt in samengeperste toestand (tot 150 atm) in stalen flessen in de handel gebracht. Vloeibare zuurstof, die een lichtblauwe kleur heeft, kan onder gewone druk enige uren in een dewarvat worden bewaard. Zuurstof wordt vooral industrieel gebruikt; verder wordt zij bij de mens vaak gebruikt bij ademhalingsmoeilijkheden.
In raketten wordt vloeibare zuurstof meegevoerd als oxidator voor de stuwstoffen. Ook wordt zuurstof gebruikt bij het lassen (knalgasof oxyacetyleenvlammen) en bij de vergassing van olie en steenkool (150 atm = ca. 15 MPa. FYSIOLOGIE.) Zuurstof is nodig ten behoeve van de energievoorziening in levende organismen. Sommige micro-organismen leven zonder zuurstof (→anaërobe ademhaling). Alle hogere organismen (zowel plantaardige als dierlijke) zijn→aëroob. →ademhaling.
