[→Gr. gune, vrouw], v., 1. huwelijk van een man met meer dan één vrouw tegelijk (e); 2. (dierkunde) vorm van polygamie waarbij één mannetje meer vrouwtjes heeft.
(e) Polygynie is het tegengestelde van →-polyandrie; een bijzondere vorm is desororalepolygynie, (waarbij een man gehuwd is met twee of meer zusters; →sororaat). Polygynie is toegestaan in ca. 80 % van alle niet-westerse maatschappijen, maar de mate waarin ze voorkomt, varieert zeer voor de diverse samenlevingen. In ongeveer de helft van alle maatschappijen bedraagt de polygynie meer dan 20% van alle huwelijken, op Java echter minder dan 2 %. De hoogste percentages worden gevonden in West-Afrika. Deze zijn mogelijk door grote verschillen in huwelijksleeftijd: de meisjes huwen zodra zij geslachtsrijp zijn, de mannen vaak niet vóór hun 30e jaar. In polygyne maatschappijen is meestal het bezit van meer dan één vrouw het symbool bij uitstek van prestige en status.
Het zijn dan ook vooral de machthebbers en rijkeren bij wie polygynie voorkomt. Bij een sterk ontwikkeld koningschap (b.v. in Afrika: Ashanti, Benin) kan de vorst honderden vrouwen bezitten, terwijl het merendeel der mannen monogaam gehuwd is. De samenhang van monogamie en status verklaart ook waarom in maatschappijen van jagers en verzamelaars, die slechts geringe statusverschillen kennen, weinig of geen polygynie voorkomt.
In het polygyne gezin geldt vaak de eerste vrouw als de hoofdvrouw, die bij ceremonieel en ritueel een bijzondere plaats inneemt en die bovendien een zekere zeggenschap heeft over de andere vrouwen. De huwelijkssluiting gaat in haar geval ook met meer ceremonies gepaard. Vaak is haar toestemming vereist voordat de man een tweede huwelijk kan sluiten, niet zelden dringt zij er echter op aan dit te doen (het tweede huwelijk verhoogt ook haar status). Slechts in een minderheid der gevallen wonen de vrouwen van één man in één hut of huis bijeen. In de regel heeft iedere vrouw (met haar kinderen) haar eigen hut, meestal ook haar eigen tuin en haar eigen voedselvoorraad. De verhouding van de man tot zijn vrouwen is meestal vrij nauwkeurig voorgeschreven, al is dat verschillend in diverse maatschappijen. Er ontstaan in het algemeen pas conflicten wanneer de man zich niet aan de voorgeschreven gedragsregels houdt, m.n. als hij één der vrouwen als zijn favoriete behandelt.
De invloed van de moderne tijd op de mate van polygynie is in de diverse maatschappijen zeer verschillend. B.v. bij de Kgatla (een Bantoestam in Zuid-Afrika) bedroeg het aantal polygyne huwelijken ca.1880 38 %, ca.1940 3 %. In verscheidene maatschappijen in West-Afrika daarentegen is het percentage polygyne huwelijken waarschijnlijk toegenomen onder invloed van grotere rijkdom. Het feit dat geen christelijke missieof zendingsgenootschap, ondanks compromissen in diverse vorm, de polygynie sanctioneert, is een van de oorzaken van het ontstaan van eigen inheemse religieuze groeperingen. Dit verklaart ook de toenemende aanhang van de islam, die polygynie wel toestaat, →huwelijk.
