in de Griekse mythologie zoon van koning Laios van Thebe en van →Iokaste. Daar het Delfisch orakel had voorspeld, dat Laios’ zoon zijn vader zou doden en zijn moeder zou huwen, werd het kind direct na zijn geboorte te vondeling gelegd.
Herders vonden hem, gaven hem de naam Oidipous [zwelvoet], daar zijn voeten gezwollen waren door de eromheen gewikkelde koorden, en brachten hem naar de kinderloze Polybos, vorst van Korinthe, die Oidipous als zijn eigen zoon opvoedde. Toen Oidipous later vernam dat niet de vorst en vorstin van Korinthe zijn ouders waren, begaf hij zich naar Delfi om uitsluitsel. Het orakel gaf hem hetzelfde antwoord als eens aan Laios. Geschrokken keerde Oidipous niet naar Korinthe terug. Op zijn weg ontmoette hij bij een driesprong een grijsaard, die hij in een twist doodde, niet wetend dat het Laios was. In Thebe bevrijdde hij de stad van de teistering door de →sfinx, door het door haar opgegeven raadsel op te lossen, en ontving hij als beloning het koningschap en de hand van Iokaste.
Hun kinderen waren Eteokles, Polyneikes, Antigone en Ismene. Jaren later brak de pest uit; om deze te doen ophouden beval het orakel dat Laios’ moordenaar uit Thebe moest worden verdreven. Nasporingen deden Oidipous en Iokaste ontdekken wat gebeurd was. Iokaste hing zich op, en Oidipous stak zich de ogen uit. Bij Homeros blijft Oidipous over Thebe regeren en sneuvelt hij in een oorlog; bij andere schrijvers, o.a. gevolgd door Sofokles, werd Oidipous door zijn twee zoons en zijn opvolger en zwager Kreoon, uit Thebe verjaagd, en zwierf hij, door Antigone begeleid, rond om eindelijk te Kolonos in Attika rust te vinden. Deze sage heeft stof geleverd voor enige van de bekendste Griekse tragedies, o.a. Sofokles’ Oidipous tyrannos en Oidipous te Kolonos, Aischylos’ Zeven tegen Thebe, Euripides’ Foinissai; tevens voor drama’s van moderne schrijvers als H.von Hoffmannsthal, J.Cocteau en A.Gide. →oedipuscomplex.LITT. B.Knox, Oedipus at Thebes (1957); F.Dirlmeier, Der Mythos von König Oidipus (1964).
