Franz, Oostenrijks schrijver, *3.7.1883 Praag, ♱3.6.1924 Kierling (bij Wenen); zoon van een welvarend joods koopman van oude Boheemse familie. Kafka wordt beschouwd als een van de belangrijkste Duitstalige schrijvers, maar hij leed zijn leven lang onder zijn succesrijke vader, die voor zijn schrijfkunst geen waardering had (Brief an den Vater, 1919).
Hij studeerde germanistiek te Praag, daarna promoveerde hij in de rechten en hield hij zich bezig met litteratuurstudie, filosofie en psychologie. Zijn werk werd door deze studies beïnvloed. Het grillig gebouwde Praag bepaalde voor een groot deel de eigenaardige achtergrond van Kafka’s werk. Van 1913-17 was hij verloofd (met een korte onderbreking) met Felice Bauer (Briefe an Felice Bauer, 1967). In 1917 bleek Kafka aan tuberculose te lijden, wat een vroegtijdige pensionering en veelvuldige opnamen in sanatoria tot gevolg had. In 1920 had hij een verhouding met de geestelijk tegen hem opgewassen Milena Jesenska-Pollak (Briefe an Milena, 1952).
Eind juli 1923 verhuisde hij naar Berlijn, waar hij met Dora Dymant de enige gelukkige tijd van zijn leven beleefde. Spoedig moest hij echter naar het sanatorium Kierling (bij Wenen) worden overgebracht. Tijdens zijn leven verschenen slechts de verhalenbundels: Betrachtung (1913), Der Heizer (1913, het eerste hoofdstuk van de roman Der Verschollene, die later onder de titel Amerika uitkwam), Das Urteil (1913), Die Verwandlung (1915), Ein Landarzt (1919), In der Strafkolonie (1919) en Ein Hungerkünstler (1924). In het werk van Kafka komen de noden van de mens duidelijk naar voren, wat vooral blijkt uit zijn dagboeken. Na de Tweede Wereldoorlog trachtten velen Kafka’s werk te interpreteren. Max Brod beschouwde hem als een nieuwe joodse profeet. Anderen probeerden zijn werk te verklaren aan de hand van concreet biografisch feitenmateriaal.
Een gerechtshof op zolder, zoals in Der Prozess (1925), heeft in Praag werkelijk bestaan. En ook het kasteel uit Das Schloss (1926) heeft een reële achtergrond. Van Amerikaanse zijde is Kafka’s werk psychoanalytisch geïnterpreteerd. Duidelijk is het dat Kafka in praktisch ieder verhaal of iedere roman van een reeds aanwezige schuld uitgaat. Uitgaven: Gesammelte Werke door M.Brod (10 dln. 4e dr. 1954—70); Tagebücher 1910—23 (1951); Briefe an Milena door W.Haas (1952); Briefe 1902-24, door M.Brod (1958); Briefe an Ottla und an die Familie, door H. Binder en K.Wagenbach (1974); Briefe an Felice (1975); Verzameld Werk (1977; Ned. vert.).LITT. H.Järv, Die Kafka-Literatur (1962; bibliogr.); K.Wagenbach, F.Kafka, Eine Bild-Monographie (1964); K.Wagenbach, F.Kafka, Ein Symposion (1965); M.Brod, Über F.Kafka. Eine Biographie (1966); W.Emrich, F.Kafka (6e dr. 1970); K.Wagenbach, F.Kafka in Selbstzeugnissen und Bilddokumenten (1972); B.Beutner, Die Bildsprache F.Kafkas (1973); H.Verhaar, Franz Kafka of schrijven uit onmacht (1975); L.Verbeeck, F.Kafka of de andere ervaring (1976).
