de oudste christelijke liturgie, nl. die van de eerste apostel-gemeente te Jeruzalem, als zodanig grondslag van alle christelijke liturgie. Na de verwoesting van Jeruzalem (70) wordt Antiochië het kerkelijk centrum (→Antiocheense liturgie).
M.n. door toedoen van keizerin Helena komt Jeruzalem in de 4e eeuw in het middelpunt van de belangstelling.
Er is een grote toeloop van pelgrims, die de heilsgebeurtenissen ‘ter plaatse’ willen vieren, wat een snelle ontwikkeling van een eigen Jeruzalemse liturgie meebrengt: zeer luisterrijk en met een sterk dramatiserend karakter, zoals o.a. blijkt uit de catechesen van →Kyrillos van Jeruzalem en uit het reisverhaal van →Aetheria (Egeria). Deze Jeruzalemse liturgie heeft aanvankelijk de →Byzantijnse liturgie beïnvloed, maar verbyzantiniseerde in de 7e eeuw.
