naam van twee keizers van het Byzantijnse Rijk.
Iustinianus I de Grote, keizer van het Byzantijnse Rij k (527-565), *482 Tauresium (Illyrië), t565 Konstantinopel. Iustinianus was al tijdens de regering van zijn oom Iustinus I (518—527) de invloedrijkste machthebber. Zijn belangrijkste doeleinden waren: herovering van de verloren gegane gedeelten van het Romeinse Rijk (m.n. Italië, Spanje en NoordAfrika), herstel van het christelijk geloof en bestrijding van ketterij in dit rijk, en het tot stand brengen van eenheid van recht door een allesomvattende codificatie. Hij voerde in het westen oorlog met de Goten en Vandalen. Een oorlog tegen de Perzen werd in 532 met een vrede besloten.
Hetzelfde jaar werd het gevaarlijke Nika-oproer (dank zij het optreden van Belisarios en Iustinianus vrouw Theodora) onderdrukt. Belisarios veroverde voor Iustinianus het grootste deel van Noord-Afrika, Dalmatië en grote stukken van Italië. De veroveringen werden onderbroken door een tweede Perzische oorlog (540-562). Hoewel Antiochië verloren ging, wist Belisarios de rest van Syrië te behouden. Italië en Zuidoost-Spanje werden onderworpen en in 562 werd een nieuwe vrede met Perzië gesloten. Iustininanus trad, vooral na de dood van zijn vrouw (548), streng op tegen ketters.
Zijn ambitieuze buitenlandse politiek en dure bouwwerken (o.a. de Aya Sofia) putten het rijk uit. De codificatie van het Romeinse recht, die tussen 529—534 haar neerslag vond in de Digesta, de Codex en de Institutiones, kreeg zeer grote invloed op de rechtsvorming in Europa. De mislukking van Iustinianus politiek maakte echter het herstel van de Romeinse imperiale orde voorgoed onmogelijk. De veroveringen gingen onder zijn opvolger Iustinus II grotendeels verloren en het Byzantijnse Rijk vergriekste snel. LI TT. W.Schubart, Justinian und Theodora (1943);
Rubin, Das Zeitalter Justinians (1960); J.W.Barker, Justinian and the later Roman empire (1964).
