[➝Fr.], I. v./m. (-s),
1. wacht belast met de bescherming van de persoon van een vorst of van, een aanzienlijk staatsambtenaar of een staatslichaam (e);
2. keurtroepen, het eerst als zodanig door Napoleon I ingesteld; de oude -, de jonge -, de beide afdelingen van Napoleons garde, aldus zo genoemd naargelang zij uit oudgedienden of jongere soldaten bestonden; de nationale —, burgerwacht of schutterij; d’honneur, de door Napoleon opgerichte erewacht van aanzienlijken uit zijn staten (o.a. Nederland, 1813);
3. (fig.) de oude -, de ouderen op een bepaald gebied; de oude van de conservatieven opende het debat; (ook) schrijvers, schilders, enz. die tegenover een jonger geslacht aan de oude tradities vasthouden; de oude — en de jongste school;
II. m. (-n),
1. (in het algemeen) tot de garde behorend soldaat;
2. (gew.) bewaker, (bos-, veld-) wachter, jachtopziener, treinconducteur.
(e) Bekende voorbeelden van een garde (lijfwacht) zijn in het OT de Krethi en Plethi van David, de keizerlijke pretorianen in het oude Rome en de tsaristische lijfwacht (de strelitzen); Frederik Willem de Grote (1620-88), keurvorst van Brandenburg, schiep de Garde der Langen Kerle in Pruisen; enz. Ook in dit laatste geval was de garde vooral bestemd om in de onmiddellijke nabijheid van de regerende vorst dienst te doen, gedeeltelijk ter bescherming, overigens tot meerdere luister van diens omgeving. Hiervoor werden mannen van grote en flinke gestalte uitgekozen. Maar langzamerhand werden de gardes eliteregimenten aan wie in het gevecht zeer moeilijke opdrachten werden verstrekt (de oude en de jonge garde van Napoleon). Later verschilde hun opleiding en gevechtstaak in geen enkel opzicht met de andere overeenkomstige wapens. Omdat hun dienst voor een deel aan de persoon van de vorst was verbonden, werd het personeel vroeger over het gehele land gerecruteerd en de officieren bij bijzonder besluit van die vorst bij de garde ingedeeld.
Nederland kent sinds 1.6.1948 zijn garderegimenten: Garderegiment Grenadiers, Garderegiment Jagers en Garderegiment Fuseliers Prinses Irene. In België zijn geen garderegimenten.
Onder nationale garde worden verschillende zaken verstaan: in de VS de nationale militie, in LatijnsAmerikaanse staten de veiligheidspolitie van de staat, elders ook wel de reserve van het leger.
