Opvatting van erfelijkheid, aangehangen door Charles Darwin en anderen, waarin kleine deeltjes, afgescheiden door alle organen van het lichaam, in de geslachtscellen opgenomen worden en na de bevruchting de weefsels van de nakomelingen vormen
In “The Origin of Species” ontvouwde Charles Darwin een correcte theorie over de werking van natuurlijke selectie, maar zonder dat hij een goed beeld had van erfelijkheid. De meest gangbare gedachte toen was die van de meng-erfelijkheid (“blending inheritance”). Volgens deze theorie werden de eigenschappen van ouders in de nakomelingen gemengd. Dit was een probleem voor de evolutietheorie omdat, als voordelige eigenschappen steeds uitverdund worden, men niet kan verklaren hoe ze door natuurlijke selectie behouden blijven.
In plaats daarvan betoonde Darwin zich een aanhanger van de “hypothese van de pangenese”. In zijn boek “The Descent of Man” uit 1871 wijdde hij een hoofdstuk aan de “Wetten van de erfelijkheid” en schreef: “Volgens deze hypothese scheidt elke eenheid of cel van het lichaam gemmulae of niet-ontwikkelde atomen af, die worden doorgegeven aan de nakomelingen van beide seksen en door zelfdeling worden vermenigvuldigd.”
Volgens de theorie zouden de “gemmulae”, ook genoemd “pangenen”, na de bevruchting weer uitzwermen om de weefsels van de nakomelingen te vormen. De theorie verklaart waarom nakomelingen op hun ouders lijken, dat niet alle kenmerken gemengd worden en dat ongebruikte organen van generatie op generatie atrofiëren (ze zenden te weinig gemmulae uit). De pangenesetheorie is feitelijk een vorm van lamarckiaanse overerving.
Maar een aantal jaren later bewees de Duitse zoöloog August Weismann dat zowel het lamarckisme als de pangenesetheorie feitelijk onjuist waren en poneerde in 1892 zijn kiemplasmatheorie. Deze theorie werd in het begin van de twintigste eeuw verbonden met de wetten van Mendel: de geboorte van de moderne genetica.
