Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 24-07-2020

Entomologie

betekenis & definitie

Insectenkunde; studie van insecten en andere geleedpotige dieren, met name ten behoeve van natuurbescherming, ecologie, parasitologie en plaagbestrijding

Arthropoda vormen zo’n grote en diverse diergroep dat ze niet door één wetenschap af te dekken zijn. Meestal vat men onder entomologie de veldstudie van insecten (bijvoorbeeld aan vlinders, zweefvliegen, libellen, e.d.), de studie van insectenplagen in landbouwsystemen en kassen, de biologische bestrijding van plagen en de kennis van arthropoden als vectoren voor parasitaire ziektes. Toegepaste takken worden als “economische entomologie” apart benoemd. De studie van spinnen wordt soms als arachnologie afgezonderd, evenals acaralogie (mijten en teken) en myriapodologie (duizend- en miljoenpoten). Kreeftachtigen worden meestal buiten de entomologie gerekend.

De bekendste entomologische bijdrage aan de evolutiebiologie komt uiteraard van het modeldier Drosophila melanogaster. Talrijke principes uit de erfelijkheidsleer en de ontwikkelingsbiologie, bijvoorbeeld het idee dat genen op chromosomen gelokaliseerd zijn, werden voor het eerst bestudeerd aan fruitvliegen, o.a. door Thomas Morgan in de jaren 1920. Ook de heat shock-proteïnes en de Hox-genen zijn ontdekt bij fruitvliegen. Drosophila was het eerste dier waarmee Craig Venter en zijn medewerkers de effectiviteit van hun “whole genome shotgun sequencing” illustreerden.

Een ander belangrijk modeldier is de wants Rhodnius, waar veel kennis over insectenfysiologie en -endocrinologie op gebaseerd is met het werk van de Britse entomoloog Vincent Wigglesworth. Ook de meeltor Tribolium, de zijderups Bombyx mori, de honingbij Apis mellifera en de sprinkhaan Locusta migratoria hebben belangrijke biologische inzichten opgeleverd. En mieren waren de inspiratiebron voor de Amerikaanse ecoloog E.O. Wilson en zijn theorie van de sociobiologie.

Entomologen zijn verenigd in de Nederlandse Vereniging voor Entomologie, opgericht in 1845 en een van de oudste entomologische verenigingen ter wereld.