Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 29-03-2019

Sociobiologie

betekenis & definitie

Stroming in de evolutiewetenschappen die stelt dat de biologische principes van de evolutietheorie de basis zijn voor de verklaring van menselijk gedrag

De sociobiologie is onlosmakelijk verbonden met het boek van de Amerikaanse ecoloog E.O. Wilson (“Sociobiology: The New Synthesis”), dat verscheen in 1975. Wilson liet zich inspireren door de succesvolle verklaringen die biologen opstelden voor het sociaal gedrag in mierenkolonies. Die verklaringen gingen uit van verwantenselectie, dat wil zeggen dat de samenhang in een mierenkolonie in stand blijft doordat de werksters genetisch meer verwant zijn aan elkaar dan aan hun potentiële nakomelingen, wat weer een gevolg is van het feit dat de mannelijke mieren haploïd zijn.

Wilson stelde dat de sociale wetenschappen die het gedrag van de mens proberen te verklaren kunnen leren van de evolutiebiologie: veel componenten van menselijk gedrag zijn biologisch bepaald en evolutionair verklaarbaar. De claim dat de sociale wetenschappen een onderdeel zouden worden van de biologie, riep veel irritatie op bij maatschappijwetenschappers.

Wilsons standpunt werd fel bestreden door evolutiebiologen zoals Richard Lewontin. Namelijk, zo zeiden ze, de sociobiologie benadrukt de biologie (“nature”) en veronachtzaamt de omgeving (“nurture”) als verklaring voor sociaal gedrag. Daarmee werd het sociobiologisch debat in de jaren zeventig van de vorige eeuw ook een debat tussen een liberaal-kapitalistische maatschappijvisie die de aanleg van het individu benadrukt en een socialistische visie die de maatschappij als belangrijkste verklaringsmodel voor menselijk gedrag ziet. Vanwege de ideologische tegenstellingen werd het sociobiologie-conflict een gewild onderwerp voor wetenschapsfilosofen.

In de jaren negentig raakte het felle debat uitgewoed en tegenwoordig huldigen evolutiebiologen een genuanceerd standpunt. Het sterke conflict tussen “nature” en “nurture” is kunstmatig omdat beide, in onderlinge interactie, werkzaam zijn.