Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 19-08-2018

Clade

betekenis & definitie

Tak van een stamboom; monofyletische groep taxa inclusief de voorouder waar ze van af stammen

Het maken van clades, dat wil zeggen het groeperen van taxa in groepen met een onderlinge verwantschap die teruggaat op de voorouder is het werk van de cladistiek. Een clade is per definitie monofyletisch, dat wil zeggen dat niet alleen alle leden van de clade van dezelfde voorouder afstammen maar ook dat alle afstammelingen van die voorouder in de clade begrepen zijn.

De eenheden die in een clade bij elkaar staan worden in algemene zin aangeduid als “operationele taxonomische eenheden” (OTU’s). Meestal zijn het soorten, maar het kunnen ook families zijn of hogere taxonomische eenheden. De OTU’s staan aan de uiteinden van de boom; de splitsingen waar takken uiteengaan (knopen) zijn geen OTU’s.

Een clade is recursief, dat wil zeggen dat elke clade meerdere kleine clades kan bevatten (clades binnen een clade); de kleinste clade is een tak met twee OTU's, de grootste is de hele boom. Een clade is ongevoelig voor spiegelingen om de as door de voorouder. Je kunt een clade altijd draaien om die as, wat een andere visuele weergave geeft terwijl de topologie hetzelfde blijft.

Twee clades zijn zustergroepen van elkaar als ze naast elkaar in de boom staan en met elkaar weer een clade vormen. Chimpansee en bonobo vormen met elkaar een clade en deze clade is een zustergroep van de homininen. De homininen plus de chimpansee-bonobo-clade vormen ook weer een clade. Nemen we daar de gorilla’s bij (oostelijke gorilla en westelijke gorilla) dan krijgen we opnieuw een clade die samenvalt met de familie Hominidae.