Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 08-08-2020

Catarrhini

betekenis & definitie

Apen van de Oude Wereld en mensapen; groep primaten die leven in Afrika en Azië

De naam Catarrhini slaat op de neus, die zich iets verheft van de snuit en waarvan de neusgaten naar beneden gericht zijn, in tegenstelling tot de Platyrrhini die een platte neus hebben met de neusgaten naar de zijkant.

Tot de Catharrhini behoren twee superfamilies: Cercopithecoidea (Apen van de Oude Wereld) en Hominoidea (mensapen). Alle Cercopithecoidea vallen in één grote familie, Cercopithecidae met ongeveer 140 soorten. Bekende geslachten zijn meerkatten, makaken, mangabeys, bavianen, mandrillen, franjeapen, langoeren en neusapen, een enorme diversiteit. Opvallend is dat de Apen van de Oude Wereld sinds het Mioceen in soortenrijkdom zijn toegenomen, in tegenstelling tot de mensapen, die juist veel soorten verloren hebben sinds die tijd.

De Catarrhini zijn allemaal arboreaal, maar meer dan bij de Platyrrhini zien we ook soorten die een deel van de tijd op de grond verblijven, d.w.z. terrestrisch zijn. Deze trend is doorgezet bij de mensapen.

De Cercopithecidae omvatten een enorme variatie in sociale organisatie, reproductiestrategie, dieetkeuze en ecologische specialisatie. Voor veel soorten is de verspreiding van voedsel in het habitat een belangrijke regulerende factor, evenals predatie door roofdieren en roofvogels. Er is een vrij sterke relatie tussen de groepsgrootte van een soort en de kans op predatie, wat er op wijst dat sociaal gedrag primair een aanpassing is aan het predatierisico.

Apen van de Oude Wereld zijn in Afrika ontstaan en hebben daarna Eurazië bevolkt. Ze kennen een vrij sterke geografische gebondenheid: langoeren komen alleen in Azië voor en bavianen alleen in Afrika en het Arabisch schiereiland. Echter makaken hebben een verspreidingsgebied dat zich uitstrekt van Japan tot Noord-Afrika.