De beroemde Griekse zanger, zoon van de Muze Calliope en Apollo of Oeager. Zijn gemalin was Eurydice.
Zijn gezang was zo treffend, dat hij niet alleen de mensen in zijn ban bracht, doch ook de wilde dieren teder stemde en zelfs de levenloze natuur ontroerde. Toen Eurydice gestorven was daalde hij af in de onderwereld en wist met zijn lied ook Persephone, de koningin van het dodenrijk te vermurwen, zodat Eurydice hem mocht volgen naar de bovenwereld, mits hij onderweg niet naar haar zou omzien. Toen hij niettemin omzag en Eurydice werd teruggeleid, was hij ontroostbaar en zwierf eenzaam rond, zonder enige belangstelling voor andere vrouwen. Een troep Maenaden, hierover geërgerd overviel hem aan de oevers van de Hebrus (tgw. Maritza) in Thracië, en verscheurde hem. Zijn ledematen en lier werden in de Hebrus geworpen en dreven over zee naar Lesbos (Ov. XI, 1 e.v.); Orpheus zou in Griekenland de mysteriëndienst hebben ingevoerd, en zijn figuur inspireerde de aanhangers van een geheime leer: het Orphisme of de Orphische mysteriën, die zich in de 6de eeuw v.C. in Griekenland verbreidde. ICONOGRAFIE Op de oudere antieke monumenten draagt Orpheus een Oosters gewaad met Phrygische muts, later is zijn kleding meer Grieks bijv. op het beroemde reliëf uit de tijd van Phidias (ca. 420 v.C.) waarvan de Romeinse copie zich in Napels bevindt: Orpheus, de lier in de and, neemt vol weemoed afscheid van Eurydice op het ogenblik dat Hermes haar weer terug zal voeren naar de onderwereld. Op een Attische roodfigurige krater te Berlijn (ca. 440 v.C.), ziet men Orpheus in Griekse dracht gezeten op een rotsblok en in vervoering de lier bespelend. Zijn hoofd is omkransd met wingerd. Thracische krijgers in lange mantels luisteren toe, sommigen met gesloten ogen. Orpheus temidden van de wilde dieren die gefascineerd naar hem luisteren, is een van de weinige heidense motieven die in de vroegchristelijke kunst zijn toegepast o.a. in de catacomben (symbool van Christus de Leraar en de Goede Herder).Zie Calliope, Apollo, Oeager, Eurydice, Persophone, Maenaden, Orphisme
