Monumenten in Nederland: Overijssel

R. Stenvert, C. Kolman en Ben Olde Meierink (1998)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Ootmarsum

betekenis & definitie

Kleine stad, ontstaan aan de voet van de Kuiperberg en aan de vroeg-middel-eeuwse weg van het Rijnland naar Friesland. Ootmarsum wordt voor het eerst in 917 genoemd, de kerk in 1162.

Bij de ontwikkeling van de nederzetting kan de zuidoostelijk gelegen Hunenborg een rol hebben gespeeld. In 1196 zou Ootmarsum door de Drenten zijn verwoest, waarbij ook de kerk in vlammen opging.

Een andere theorie luidt dat de nederzetting oorspronkelijk noordelijker, te Oud-Ootmarsum, zou hebben gelegen en na 1196 op de huidige plaats is herbouwd. Een formele verlening van stadsrechten is niet bekend, maar in 1314 had Ootmarsum reeds bepaalde stedelijke rechten, die in 1325 werden bevestigd.

In of nabij de stad lag de landsheerlijke Hof te Ootmarsum, de belangrijkste hof van Twente, en ten zuiden van de stad het complex van de in 1262 gestichte Commanderie der Duitse orde.De stad had een vrijwel ronde vorm, herkenbaar aan het beloop van de West- en Oostwal. De weerbare vorm van de oudste verdedigingswerken is onduidelijk; in 1402 was er sprake van het op korte termijn graven van een gracht om de stad. Na de Gelderse oorlogen liet de landsheer de stad in 1528 ontmantelen, maar al in 1540 was er weer een verdediging, bestaande uit een dubbele gracht. In de Tachtigjarige Oorlog veranderde de stad geregeld van bezetter, totdat prins Maurits in 1597 Ootmarsum veroverde en de vestingwerken liet slechten. Slechts een smalle gracht bleef bewaard, tot de demping in de jaren dertig van de 20ste eeuw. In de 18de eeuw was aan de weg naar Denekamp enige lintbebouwing ontstaan.

Naast de landbouw was er enige huisnijverheid in de textiel en de tabak. De enige textielfabriek werd ten noorden van Ootmarsum gevestigd: de Twentsche Damast-, Linnen- en Katoenweverij. Sinds het begin van de 20ste eeuw is het stadje in trek bij toeristen. Vanaf de jaren zestig is Ootmarsum in oostelijke richting gegroeid. In het kader van het beschermde stadsgezicht zijn de afgelopen decennia veel huizen gerestaureerd en maakte grootschalige bebouwing plaats voor aangepaste nieuwbouw.