duingebied van 600 ha ten zuiden van Callantsoog. Het bestaat uit een vrijwel ongeschonden afwisselend duinlandschap met vochtige en drassige valleien, met in het centrum twee uitgestrekte duinmeren, die in hun soort tot de grootste van Europa kunnen worden gerekend.
Plantengeografisch ligt het Zwanenwater in het waddendistrict, dat behalve de waddeneilanden ook de duinen van het vasteland tussen Bergen en Den Helder omvat. Dit deel van de Ned. duinen wordt vooral gekenmerkt door armoede aan kalk in het duinzand. Over een aanzienlijke oppervlakte komt een heidevegetatie voor (met struikheide en kraaiheide) als een natuurlijk landschap. Dit is in tegenstelling tot binnenlandse heidevegetaties, die als een halfnatuurlijk landschap alleen door menselijk ingrijpen in stand kunnen worden gehouden.
Ornithologisch is het Zwanenwater door de grootte van het gebied, de relatief grote mate van rust en de variatie in het landschap een zeer belangrijk, ook internationaal bekend vogelgebied. Tal van vogelsoorten broeden er, waaronder minder algemene en zeldzame. Gedurende de laatste 15 jaar zijn meer dan 80 broedvogelsoorten waargenomen. Reeds in de tweede helft van de 19e eeuw vestigden zich aan de duinmeren lepelaars. De kolonie telde in sommige jaren tot 300 nesten (1923).
De laatste jaren schommelt het aantal broedparen tussen de 40-60.
Het gebied werd in 1972 door de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland aangekocht. Ter aanvulling van de door de provincie Noord-Holland en het Rijk beschikbaar gestelde subsidiebedragen werd in 1972 door de vereniging een succesvolle inzamelingsactie gehouden.
