De opvatting dat kunst in de eerste plaats iets moois dient te zijn (‘esthetica’ = schoonheidsleer) en daarom aan bepaalde esthetische regels moet voldoen.
In de 17e en 18e eeuw bijvoorbeeld moest een literair werk tot een bepaald genre behoren en de regels van dat genre nauwkeurig volgen, geschreven zijn in een verfijnde en elegante taal en gebruik maken van taalkundige mogelijkheden als woordspelingen en metrum en van ingewikkelde verstypen als het sonnet. In het algemeen geldt dat men veel waarde hecht aan de vorm van kunstwerken.
In het Fin de siècle is het estheticisme niet slechts een artistieke opvatting over de eisen waaraan kunst moet voldoen, maar een veel ideologischer begrip. Het duidt op het vluchten uit de werkelijkheid van alledag in een ivoren toren van kunstzinnigheid. Het wordt ook wel aangeduid met de term l’art pour l’art-doctrine, de leer van de kunst omwille van de kunst, de opvatting dat kunst uitsluitend iets moois dient te zijn en geen andere functie mag hebben dan kunst te zijn.
In deze visie heeft kunst geen maatschappelijke functie of
verantwoordelijkheid: het gaat niet zozeer om de inhoud (wat er geschreven of geschilderd wordt) maar om de vorm (hoe men schrijft of schildert). Als kunst geen maatschappelijke banden heeft, dan heeft de kunstenaar die zeker niet. Hij ziet zichzelf als een soort hogepriester in dienst van de schoonheid, en nog verhevener: ‘Ik ben een God in ’t diepst van mijn gedachten’ (Willem Kloos). Hij voelt zich verheven boven de fantasieloze bourgeoisie en onttrekt zich vaak aan het alledaagse bestaan in een leven als bohémien.
Vertegenwoordigers zijn in Frankrijk de romancier Gustave Flaubert (1821-1880) en de dichter Charles Baudelaire (1821-1867), in Engeland de dichter-toneelschrijver Oscar Wilde (1854-1900), in Italië de dichter Gabriele d’Annunzio (1863-1938), in Nederland de dichter-criticus Willem Kloos (1859-1938) en de romancier-criticus Lodewijk van Deyssel (1864-1952). De kunststroming waarin dit estheticisme het duidelijkst tot uiting komt is de art nouveau of Jugendstil.
