Gasthuis, ook wel hospitalen of godshuizen genoemd. In de Nederlanden bestaan zij vanaf de 13e eeuw.
In gasthuizen werd oorspronkelijk reizigers en pelgrims die op doortocht waren `om Gods wil' onderdak geboden. Men vond deze inrichtingen vaak buiten de poorten aan de grote toegangswegen naar de steden. Langzamerhand wijzigde de betekenis tot een verzamelnaam voor ziekenhuizen, pesthuizen, oudemannen en vrouwenhuizen en weeshuizen. Deze verandering is begrijpelijk wanneer men bedenkt dat het vaak noodzakelijk was zieke reizigers te verplegen. In Amsterdam bijvoorbeeld, betekende gasthuis ongeveer hetzelfde als ziekenhuis. In Utrecht daarentegen werden de gasthuizen vooral oudemannen en vrouwenhuizen. Gasthuizen die geld overhielden, besteedden dit vaak aan armenzorg. Vandaar dat in een aantal plaatsen de gast of godshuizen zich tot een instelling voor vele vormen van sociale zorg ontwikkelden.
