(van Gr. monos, alleen) of eenheidsleer noemt men al de pogingen om de veelheid van zijnswijzen tot een strikte eenheid terug te brengen. Staat tegenover dualisme en pluralisme.
Zo leidt de opheffing van de dualiteit stof—geest enerzijds tot materialistisch M., dat als enige werkelijkheid slechts de stof aanvaardt (z Materialisme), anderzijds tot psychisch of spiritualistisch M., dat de stof slechts als een verschijningsvorm van een op zichzelf psychische realiteit beschouwt (b.v. Leibniz). Op kentheoretisch gebied (dualiteit denken-zijn) tracht men ofwel het denken te herleiden tot zintuigelijke ervaring (Empirisme), of omgekeerd het denken de aanschouwing te doen voortbrengen (idealistisch M.). Elk pantheïsme heeft wezenlijk een monistisch karakter.
