Orlando Gibbons (Oxford 1583-Canterbury 1625) was een Belangrijke Engelse componist van polyfone kerkmuziek en instrumentale muziek en virtuoos klavierspeler. Zijn tijdgenoten noemden hem 'the best hand in England'.
Gibbons kwam uit een muzikale familie en was koorknaap en later student aan King's College in Cambridge. Rond 1603 begon hij zijn carrière aan de Royal Chapel te Londen, waar hij vanaf ongeveer 1615 ook organist was. In 1619 werd hij aangesteld als virginaalspeler aan het hof en in 1623 als organist van Westminster Abbey.
Gibbons is vooral bekend geworden als meester van serieuze polyfone kerkmuziek, waarbij de tekst veel aandacht krijgt. Zijn werken lopen uiteen van eenvoudige vierstemmige syllabische zettingen, zoals het anthem Almighty and Everlasting God en de Short Service, tot uitgebreide polyfone vijf- en zesstemmige psalmen en anthems zoals Hosanna to the Son of David en O Lord, in Thy Wrath. De toon van zijn anthems varieert van imposant en dramatisch (0 clap your hands) tot kleurrijk en buitengewoon expressief (See, the Word Is Incarnate en This Is the Record of John). Tijdens zijn leven is geen enkel grootschalig religieus werk van Gibbons gepubliceerd. Wel leverde hij een aantal korte bijdragen aan twee verzamelingen: William Leightons Teares or Lamentations of a Sorrowful Soule (1614) en George Withers' Hymnes and Songs of the Church (1623).
Het grootste deel van Gibbons' wereldlijke vocale muziek, geschreven vóór zijn dertigste, is verzameld in Madrigals and Mottets (1612). In deze werken komt Gibbons' affiniteit met William Byrd en het Engelse lied naar voren. In The Cryes of London combineert hij humor met een grote beheersing van het contrapunt. De instrumentale muziek van Gibbons is minder bekend, maar niet onbelangrijk. Veel van zijn ensemblestukken zijn geschreven voor viol consort maar sommige hiervan zijn ook uitermate geschikt om op viool of op blaasinstrumenten gespeeld te worden.
Gibbons schreef beduidend minder werken voor klavier dan zijn tijdgenoten William Byrd en John Bull, maar hij doet niet voor hen onder in kwaliteit. In de klavierfantasia's is de behandeling van de polyfone stemmen vrijer en het gebruik van figuratie meer divers dan in de ensemblestukken. Gibbons componeerde meerdere virtuoze dansen voor klavier, waar van Lord Salisbury's Pavan and Galliard de bekendste is geworden. Ook schreef hij grounds en variaties op bekende melodieën, zoals The Italian Ground, The Queen's Command, en The Hunt's Up .
Oeuvre
Religieus vocaal: meer dan 30 anthems; 2 Services; Te Deum; 17 gezangen; wereldlijk vocaal: 14 madrigalen; 2 consort songs; instrumentaal: circa 40 consortstukken; circa 40 klavierwerken.
