XYZ van de klassieke muziek

Katja Reichenfeld (2003)

Gepubliceerd op 21-03-2017

Mis

betekenis & definitie

Een mis (Lat. missa) is muziek bij de gelijknamige katholieke eucharistieviering waarbij het lichaam en bloed van Christus in de gedaante van brood en wijn door de priester aan God wordt opgedragen. De term is afkomstig van het oorspronkelijk laatste misonderdeel 'Ite missa est' (gaat heen, de bijeenkomst is ten einde). Tot aan de jaren zestig van de 20ste eeuw werd de mis tijdens de officiële dienst in het Latijn gezongen, maar sinds de liturgische hervormingen klinkt hij meestal in de volkstaal.

Elke mis bevat vaste en afwisselende onderdelen. In de vroege Middeleeuwen varieerde dit sterk per regio of zelfs per klooster, maar sinds de 11e eeuw ontwikkelde zich een standaardindeling. Na een aantal hervormingen te hebben ondergaan, bevat de 'moderne mis' vijf vaste delen: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus en Agnus Dei. Samen vormen zij het Ordinarium, de 'gewone delen'. Daarnaast bestaan de wisselende delen, het Proprium, waarmee speciale gelegenheden worden opgeluisterd.

Sinds de vroege Middeleeuwen worden ononderbroken nieuwe missen of misdelen gecomponeerd. Pas in de 14e eeuw ontstond de eerste als muzikale eenheid gecomponeerde mis van Guillaume de Machaut (Messe de Nostre Dame). Tijdens de barok en rococo werd de mis steeds uitgebreider met veel tekstherhalingen, lange versierde melodieën en rijke instrumentale begeleiding, waardoor de tijdsduur enorm toenam. Een bekend voorbeeld daarvan is de Mis in b-mineur (1749) van J.S. Bach, de Hohe Messe. Vanaf de 18e eeuw worden steeds vaker missen gecomponeerd die geen liturgische functie meer hebben en vooral in de concertzaal worden uitgevoerd, zoals vele missen van Mozart en ook Beethovens Missa solemnis (1823), en missen van 20e-eeuwse componisten zoals Stravinski, Poulenc en Frank Martin. Zie ook requiem.