Affectenleer is de leer van het bespelen van de emoties (affecten) in een muzikaal betoog.
In de 17e eeuw werden binnen de kunst van de retorica de belangrijkste affecten vastgesteld, en tevens de muzikale middelen waarmee die emoties bij het publiek konden worden opgewekt. Rond 1600 werd voor het eerst geschreven over toehoorders die tot tranen toe geroerd werden door muziek. liefde, haat, vreugde, verdriet en vele andere gemoedsbewegingen werden vertaald in richtlijnen wat betreft ritme, toonsoorten, intervallen, tempi, dynamische tekens en klankkleuren van de instrumenten. Aan de jambe bijvoorbeeld, een in de dichtkunst toegepast ritme bestaande uit een korte lettergreep gevolgd door een lange, werd een gevoel van heftige strijdlust toegekend. De kleine secunde klonk droevig en de blokfluit wekte in pastorale muziek soms erotische gevoelens op. Men beriep zich bij dit alles op bronnen uit de klassieke oudheid waarin de muziek werd beschreven als een emotionele kracht die zelfs als machtsmiddel kon worden gebruikt.
