Andrea Gabrieli (Venetië 1532/33-Venetië 1585) was een Italiaanse componist die, na jarenlange overheersing van componisten uit de Nederlanden, met zijn veelzijdige oeuvre de Venetiaanse muziek op een internationaal niveau bracht. Ook als docent heeft hij een grote invloed gehad op latere Venetiaanse en ZuidDuitse componisten.
Over Gabrieli's jeugd is niets bekend. Mogelijk heeft hij les gehad van Adriaan Willaert. In 1562 werkte hij in München, waar hij Orlando di Lasso ontmoette, die een belangrijke bron van inspiratie voor hem was. Vanaf 1566 tot het einde van zijn leven bekleedde hij de post van organist aan de San Marco in Venetië. Na zijn dood zijn veel van zijn werken geredigeerd voor publicatie door zijn neef Giovanni Gabrieli.
Gabrieli was een productieve en veelzijdige componist. Hij maakte zich alle vormen en stijlen die aan het eind van de 16e eeuw in Venetië gangbaar waren, eigen. Het bekendst zijn Gabrieli's Concerti' (postuum uitgegeven in 1587), een collectie wereldlijke en religieuze composities voor belangrijke ceremonies van de Venetiaanse staat en kerk. In deze ceremoniële stukken benutte hij op fantastische wijze de bijzondere architectuur van de San Marco, die het mogelijk maakte om indrukwekkende ruimtelijke effecten te creëren door de stemmen en instrumenten in verschillende groepen te verdelen ('cori spezatti'). Deze stijl had een grote invloed op andere Venetiaanse en ook Duitse componisten. In zijn late meerkorige werken worden de verschillende groepen musici duidelijker gescheiden en toont Gabrieli een toenemende voorkeur voor eenvoudiger contrapunt en een homofone klank. Gabrieli schreef een groot aantal madrigalen waarin de invloed van Lasso het duidelijkst te zien is. Daarnaast componeerde hij vele voortreffelijke klavierwerken die na zijn dood zijn uitgegeven in zes bundels (één bundel met ricercares is helaas verloren gegaan).
Gabrieli was in zijn tijd zeer populair. Dit blijkt uit de talloze herdrukken van zijn collecties en uit het feit dat zoveel van zijn werken voorkomen in anthologieën.Tot ver in de17e eeuw werden zijn vocale werken in Italië herdrukt en gekopieerd. In de Nederlanden en Duitstalige landen verschenen van zijn vocale werken bewerkingen voor luit en klavier. Ook als docent had Gabrieli veel invloed. Hans Leo Hassler, Gregor Aichinger en zijn neef Giovanni hebben les van hem gekregen.
Oeuvre
Circa 130 motetten; 7 missen; psalmen; circa 190 madrigalen; koorstukken voor de tragedie Edippo tiranno; 3 maskerades; meer dan 50 klavierwerken; 3 orgelmissen; instrumentale ricercares; battaglia voor blazers.
