Giovanni Gabrieli (Venetië? ca. 1554/57-Venetië 1612) was een Italiaanse componist die vooral vocale en instrumentale kerkmuziek schreef, bekend door zijn gebruik van 'cori spezzati'.
Na zijn studie bij zijn oom Andrea Gabrieli, die als een vader voor hem was, en later bij Orlando di Lasso in München, begon hij zijn carrière in 1585 als organist aan de San Marco en de Scuola Grande di San Rocco in Venetië. Beide posten bleef hij de rest van zijn leven vervullen. Na de dood van Andrea redigeerde hij veel van diens werken voor publicatie en voegde er en passant enkele werken van eigen hand aan toe. Als docent reikte zijn faam ver: uit heel Europa kwamen zangers en organisten naar Venetië om les bij hem te nemen. Zijn bekendste leerling was Heinrich Schütz.
In zijn vroege vocale werken is de invloed van zijn leermeesters duidelijk aanwezig. Bijna al zijn stukken van voor 1597 zijn geschreven voor 'cori spezzati' (ruimtelijk geplaatste koren), een techniek die in Venetië regelmatig gebruikt werd. In zijn Symphoniae sacrae uit 1597 ontwikkelde de afwisseling van de koren zich tot een echte dialoog. Niet langer herhaalde het ene koor het materiaal dat het andere koor had neergezet letterlijk. Het aantal stemmen loopt uiteen van zes tot zestien en in de Symphoniae sacrae uit 1615 zelfs van zeven tot negentien. Dit duidt erop dat de stukken bedoeld waren voor belangrijke kerkelijke feestdagen, waarvoor extra musici ingehuurd werden. Gabrieli gaf hier bovendien meer aanwijzingen voor specifieke instrumenten en hij maakte onderscheid in de behandeling van de instrumentale en de vocale partijen.
Gabrieli's ensemblemuziek bestaat uit canzona's en sonates, die eveneens tijdens hoogtijdagen in de San Marco uitgevoerd werden. Ook hier maakte hij gebruik van het rijke aanbod aan musici dat hij tot zijn beschikking had en de bijzondere talenten van musici als Girolamo Dalla Casa en Giovanni Bassano. Na zijn dood werd Monteverdi maestro di cappella van de San Marco, wat de invloed van Gabrieli op Venetiaanse componisten heeft beperkt. Ten noorden van de Alpen was Gabrieli's invloed groot, net als die van zijn oom. Zijn orgelwerken werden in diverse Duitse tabulatuurboeken opgenomen en veel van zijn kerkmuziek werd in Duitsland uitgegeven, waardoor hij een voorbeeld werd van Italiaanse muziek van vóór Monteverdi.
Oeuvre
Religieus vocaal: 94 motetten; 7 misdelen; 7 Magnificats; wereldlijk vocaal: circa 30 madrigalen; instrumentaal: circa 50 ensemblestukken; meer dan 60 klavierwerken.
