(palingenese). Katholieke dogmatiek.
De → rechtvaardigmaking van den mensch, vooral wanneer zij door het Doopsel geschiedt, wordt w. genoemd: 1° omdat de mensch zijn zondig leven vaarwel zegt en een nieuw, Godgevallig leven begint; 2° omdat hem in de → heiligmakende genade het beginsel van het → bovennatuurlijk leven wordt ingestort; 3° omdat hij wordt tot aangenomen kind van God. (Joh. 3.1-21; Eph. 2.15; 4.22; 1 Petr. 1.23). v.d. Putte.
In de Protestantsche dogmatiek wordt w. over het algemeen beschouwd als de instorting van het nieuwe levensbeginsel. De → Dordtsche leerregels omschrijven ze aldus: „De w. is zulk eene geheel bovennatuurlijke, allerkrachtdadigste, verborgene en onuitsprekelijke werking Gods, waardoor Hij indringt tot in de binnenste deelen des menschen, het gesloten hart opent, het harde hart vermurwt, het onbesnedene besnijdt, nieuwe hoedanigheden in den wil uitstort en dien wil van dood levend, van kwaad goed, van niet-willend gewillig, van wederspannig gehoorzaam maakt”. Sinds eeuwen is er verschil van gevoelen geweest onder de Gereformeerde theologen over de vraag, of de w. aan de uitwendige roeping vooraf gaat, dan wel of de H. Geest zich bedient van de prediking des Evangelies, om den zondaar te wederbaren; m.a.w. of de w. een onmiddellijke dan wel een middellijke daad Gods is. In den eersten tijd grondden ook de Gereformeerden den doop der kinderen nog wel op het geloof der ouders en op dat der Kerk of op hun toekomstig geloof. Spoedig echter leerden ze eenparig, dat de kinderen der geloovigen in het verbond Gods en in Zijn gemeente begrepen zijn; sommigen meenden, dat de uitverkoren kinderen der geloovigen reeds vóór den doop werden wedergeboren, anderen, dat de w. kan geschieden vóór, onder en na den doop.
Het H. Doopsel werkt de w. dus niet.
Lit.: A. Kuyper, E Voto Dordraceno (reg. i. v.); H. Bavinck, Geref. Dogmatiek (reg. i. v.); Eerdmans, De Theologie van Dr. A. Kuyper (1909); A.
G. Honig, Palingenesie (in: Chr. Enc. IV, 507 vlg.).
Lammertse.
Voor w. in niet-Christelijke godsdiensten, zie → Zielsverhuizing.
