In mechanischen zin, wordt genoemd elk willekeurig vast lichaam, dat op eenigerlei wijze om een vast punt in de ruimte wentelt. Zijn er twee zulke punten, dan is ook hun verbindingslijn vast en alle punten, die niet op deze lijn, de as liggen, bewegen zich daaromheen in cirkelbanen, wier middelpunten op de as liggen. De straal van zulk een cirkel beschrijft in zekeren tijd een zekeren hook en in geval de draaiing eenparig is, wordt de hoek, in 1 sec beschreven, de hoeksnelheid genoemd. Ten gevolge van de traagheid zal een wentelend lichaam, dat aan alle uitwendige invloeden is onttrokken, met dezelfde hoeksnelheid blijven draaien en zal elk stoffelijk punt van dat lichaam een zekere bewegingsenergie bezitten, die afhankelijk is van zijn massa, hoeksnelheid en afstand tot het middelpunt.
Men noemt het product der massa van zoo’n punt met de 2e macht van zijn middelpuntsafstand het traagheidsmoment ten opzichte van de as. Het gevolg van dit alles is, dat de as haar stand in de ruimte tracht te behouden, ook als zij geheel vrij is (permanente as). Indien een uitwendige kracht (koppel) op de t. aangrijpt, die dezen stand zou kunnen veranderen, dan reageert de t. daarop door een asverplaatsing in loodrechten zin. Zoo tracht de zwaartekracht een kindertol te doen omvallen; in plaats daarvan begint de tolas te draaien en beschrijft een kegelmantel, praecessie.
Zulk een praecessie-beweging maakt ook de as der aarde en voltooit die éénmaal in 26 000 jaren. Toepassing: ➝ giroscopisch kompas.Lit.: Geiger-Scheel, Handb. d. Physik (V).
