is een woord of woordcomplex, dat inslaat, treft, als noodzakelijke en praegnante verkorting van een program, wensch, ideaal of eisch. Zoo’n woord ondergaat een beteekenisverwijding, zoodat de oorspronkelijke en logische beteekenis min of meer plaats maakt voor een gevoelsinhoud, en symbolisch wordt voor een bepaalde gedachte of gedachtenrichting, waarmee het ook staat of valt.
Geen normale beteekenisverandering, maar het woord komt a. h. w. uit zijn lexicologische rust in een emotioneel stadium, wordt veel meer een tooverformule. Op politiek, sociaal, economisch, wetenschappelijk of kunstgebied wordt het de voorrijder der idee, het omstreden vaan ervan, want het komt voort uit hartstocht en strijd.
Zoo ging het bijv. met „bourgeois” voor socialisten en artisten, met „decadentie” in de schilderkunst, met „het suvere Evangelium” en „reformatie in hoofd en ledematen” op godsdienstig gebied; met „Ariër”, dat een internationaal prikkelwoord werd, verwordend tot mode-, scheld-, spot- of hoonwoord, daarmee het lot deelend van „aristocraat”, „anarchist”, „ketter”, „paap”. Soms hield het dubbelhartige ervan het woord in het leven, zooals „humaniteit”, „Aufklärung”.In 1812 werd door Murray (a new English Dictionary) al het „catchword” vermeld; ons slagwoord werd wel naar het Duitsche „Schlagwort” nagevolgd, dat ca. 1860 opkwam.
Lit.: O. Ladendorf, Historisches Schlagwörterbuch (1906); R. Rotheit, Kernwörter des Weltkrieges (1916); W. Bauer, Das S. als Sozialpsychische…. Erscheinung (in: Hist. Zeitschr. dl. 122, 1920).
C. Brouwer.
