Afgekort N.V., is de vennootschap met een maatschappelijk kapitaal, verdeeld in aandeelen, waarin elk der vennooten deelneemt voor bepaald bedrag, aangegaan om onder gemeenschappelijken naam te handelen, onder aansprakelijkheid uitsluitend in het vennootschappelijk vermogen. Eerst de oprichting als zoodanig stempelt de vennootschap tot N.V., waaraan de wet de bepaaldelijk voor haar geschreven gevolgen verbindt.
Ned. Recht Oprichting behoort te geschieden bij notarieele akte. De akte van oprichting of een ontwerp daarvan moet worden ingezonden aan den minister van Justitie. De N.V. kan nl. niet aanvangen, alvorens door voornoemden minister is verklaard, dat hem van bezwaren niet is gebleken. Eventueele wijzigingen der akte van oprichting behoeven eenzelfde verklaring van gelijken inhoud. Deze verklaring trad in de plaats van de onder de oude wet vereischte koninklijke bewilliging.
Karakteristiek voor de N.V. is de beperkte aansprakelijkheid van den aandeelhouder jegens de vennootschap.
De N.V. is rechtspersoon, d.w.z. met uitsluiting van de persoonlijke aansprakelijkheid der aandeelhouders is zij zelfstandig subject van rechten en verplichtingen. Te dier zake treedt zij naar buiten op door vertegenwoordigers: bestuurders en c.q. commissaris(sen). De bestuurders hebben in het algemeen tot taak het beheer van het vermogen der N.V., het bestuur harer zaken en haar vertegenwoordiging in en buiten rechten. De algemeene en wezenlijke taak van commissarissen (indien aanwezig, hetgeen door de wet niet wordt geëischt) is het houden van toezicht op het bestuur der N.V.
De N.V. is „koopman” in den zin van het Wetboek van Koophandel en is dus aan de in het bijzonder voor dezen geschreven bepalingen onderworpen. Als zoodanig heeft zij verplichtingen krachtens de Handelsregister- en Handelsnaamwet.
Het algemeen doel der N.V., als juridische bedrijfsvorm, is door het bijeenbrengen van vermogen en het uitoefenen eener bepaaldelijk in de akte van oprichting omschreven werkzaamheid winst te maken, welke overeenkomstig het dienaangaande in de akte van oprichting bepaalde onder de aandeelhouders, naar mate van de op hun aandeelen gestorte bedragen, tenzij in bedoelde akte anders is overeengekomen, wordt verdeeld, met beperking der aansprakelijkheid van aandeelhouders jegens de N.V. tot het nominale bedrag van het aandeel en der N.V. voor schulden aan derden tot het gezamenlijk nominale totaal der uitgegeven aandeelen. Schouten.
Belg. Recht De akte van oprichting dient in België niet ingezonden aan den minister van Justitie, noch onderworpen aan eenige overheid. Het volstaat, dat de oprichting vastgesteld wordt door notarieele akte en dat de vereischte voorwaarden vervuld zijn, te weten: het aantal vennooten moet minstens zeven bedragen; gansch het kapitaal moet ingeschreven zijn en ieder aandeel moet tot beloop van 20 % afbetaald zijn. De akte moet bekend gemaakt worden in het aanhangsel van het Staatsblad en bepaalde vermeldingen bevatten. De oprichting kan in één enkele of in twee phasen geschieden.
De organen van de N.V. zijn de Beheerraad en de Raad van toezicht. De beheerders nemen de leiding van de vennootschap waar, doch vergaderen slechts periodiek. Voor het dagelijksch bestuur vaardigen zij één hunner af (afgevaardigde beheerder) of stellen zij een bestuurder aan. De aanwezigheid van één of meer commissarissen is wettelijk verplichtend.
De commissarissen hebben een onbeperkt recht van toezicht op alle handelingen van de vennootschap. Zij brengen jaarlijks verslag uit bij de algemeene vergadering van aandeelhouders. Deze contrôle van het beheer is nochtans in feite niet doelmatig gebleken, omdat de commissarissen gewoonlijk onder invloed staan van de beheerders. De regeling van deze contrôle zal daarom wellicht in de toekomst gewijzigd worden. Reeds werden bijzondere maatregelen getroffen ten opzichte van sommige categorieën van ondernemingen, o.m. van verzekeringen (Kon. Besl. van 17 Juni 1931); spaarkassen (K.
B. van 15 Dec. 1934); Bankinrichtingen (K. B. van 9 Juli 1935); hypothecaire ondernemingen (K. B. van 7 Jan. 1936). De Weerdt.
Geschiedenis der N.V.
De N.V. ontwikkelde zich in de 17e eeuw uit de commenda (onze → commanditaire vennootschap). De „Compagnieën van Verre” (vgl. → Oost-Indische Compagnie) bestonden uit hoofdparticipanten (de ondernemers) en stille vennooten, die zich aanvankelijk commanditair associeerden met één der vennooten, maar later hetzij bij nalatigheid in het storten van hun inleg, hetzij van den beginne af, gebonden werden jegens alle hoofdparticipanten (commanditaire vennootschap met meerhoofdige directie). Na de vereeniging der Compagnieën van Verre in de Vereenigde O.I.C. verdween allengs, het onderscheid tusschen hoofd- en stille participanten, behalve in zooverre de eersten nu rekening en verantwoording moesten doen van hun beheer aan de laatsten. De aandeelen waren verhandelbaar. Later ging men over tot het tevoren vaststellen van het maatschappelijk kapitaal, tot het bedrag waarvan de gezamenlijke aandeelhouders aansprakelijk waren jegens derden.
De bedrijfsvorm der N.V. heeft zich een zeer voorname plaats verworven in den opbouw der economische structuur van heden en, met name door de verdeeling van het risico over zeer velen, tot de verwezenlijking van tevoren onvermoede mogelijkheden bijgedragen. Voor de ernstige misstanden, waartoe deze risicoverdeeling kan leiden, vgl. de encycliek Quadragesimo Anno (vert. van Lieshout III 3).
Lit.: E. J. J. v.d. Heijden, Handboek voor de N.V. naar Ned. recht (1936).
