Katholicisme encyclopedie

Prof. dr. J.C. Groot (1955)

Gepubliceerd op 02-01-2020

PERIKOPEN

betekenis & definitie

(Gr., oorspr.: afsneden; vandaar: afzonderlijke delen van een geschrift), is sinds de 16de eeuw de naam voor gedeelten van Bijbelboeken, bestemd om naar een vaste orde in de kerkdienst te worden gelezen. In de Joodse synagogedienstenwas reeds bij het begin der christelijke jaartelling een perikopeusysteem in gebruik.

De Christelijke Kerk zal oorspronkelijk eveneens een doorlopende lezing hebben gekend, waarin spoedig ook de boeken van het N.T. werden betrokken. Zulk een ordening voor de getijden is in de Westerse Kerk duidelijk bewaard gebleven, al zijn de lezingen in de breviers aanmerkelijk ingekort. Het gebruik van de doorlopende lezing in de misliturgie vindt men in het Oosten, het duidelijkst in de Byzantijnse ritus, waar (volgens een dispositie die in haar huidige vorm uit de 12de eeuw dateert) de lezing van de boeken van het N.T., met uitzondering van Openbaring en met enige omzettingen, over alle dagen van het jaar is verdeeld. In de oudste documenten van de Latijnse liturgie zijn van een lectio continua slechts weinig sporen bewaard gebleven, zodat men voorzichtig moet zijn het algemeen voorkomen van dit gebruik te overschatten. Waarschijnlijk heeft vooral in het Westen de gewoonte om met het oog op de prediking de perikopen vrij te kiezen, reeds spoedig de overhand gekregen.

In de traditionele Romeinse ordening die in de vroege Middeleeuwen andere Westerse gebruiken vrijwel geheel verdrong, kan de aanleiding voor de keuze op bepaalde dagen veelal gemakkelijk worden aangewezen: het te vieren feest of de tijd van het kerkelijke jaar, somtijds de invloed van de statiekerk.

Gedurende de laatste jaren zijn herhaaldelijk voorstellen gedaan om tot een grotere variatie van perikopen te komen, althans voor de Zondagen na Pinksteren. Ook het herhaaldelijk voorkomen van dezelfde lezingen op de feestdagen der heiligen wordt door velen als een bezwaar gezien. c. A. B.

< >