(van Gr.: orthos, recht, en doxa, mening, opvatting) betekent rechtzinnigheid of rechtgelovigheid, dat is de geestelijke gezindheid, die in overeenstemming is met de kerkleer. Het woord komt voor het eerst in de 4de eeuw bij de Griekse kerkelijke schrijvers voor en betekent spoedig de overeenstemming met de op de concilies vastgestelde dogmata (vnl. trinitarische en christologische).
De Oosterse Kerk noemt zich bij voorkeur de Orthodoxe Kerk, waarvan de Grieks-Orthodoxe en Russisch-Orthodoxe enz. delen zijn, en wel in een zekere tegenstelling tot de Westerse Kerk. Orthodoxie is dan het verzamelbegrip om het gehele karakter van de Oosterse Kerk (leer, cultus, leven) te omschrijven.
Met een zekere voorkeur interpreteert men in de Oosterse Kerk orthodox soms als samenhangend met doxa in de zin van „heerlijkheid”, waarop dan weer doelt het wezen der Kerk als lofprijzing. De Kerk heet dan orthodox, in zoverre haar taak is om orthos (op de traditionele wijze der Vaderen) doxa of lofprijzing te geven aan de Vader door de Zoon in de Heilige Geest.Ook het Protestantisme biedt aan het begrip orthodoxie een ruim veld. Men kent er een Lutheraanse orthodoxie, gevormd in een periode, toen de leer steeds scherper dogmatisch omlijnd werd (Chemnitz, Gerhard, Hutter, Quenstedt e.a.). In het Calvinisme ziet men analoge verschijnselen; orthodox is degene die zich streng houdt aan de Belijdenisgeschriften. De contra-remonstrantse leer van de synode van Dordrecht heeft in Nederland de gereformeerde orthodoxie bepaald. In de volksmond staat thans orthodox tegenover modern (een omstreeks 1860 veel gebruikt woord) of vrijzinnig. In het Katholicisme wordt de term weinig gebruikt, omdat men, naast Katholicisme, dat alles omvat, er geen behoefte aan heeft.
Vanuit het kerkelijk spraakgebruik is het woord algemeen geworden in zuiver formele zin. Zo spreekt men van orthodoxe Jood of Marxist. G. D. G.
