door de Katholieken meestal parabel genoemd, naar het Griekse parabolè, vergelijking, is de aanduiding voor een bepaalde methode van onderricht, die door Jesus gebruikt werd. De oorspronkelijke naam doelt op een prediking met een aanschouwelijk en tegelijk ook raadselachtig karakter.
De gelijkenis wil een bovennatuurlijke waarheid leren, maar kleedt deze in een min of meer uitgewerkt beeldend gewaad en stelt dan waarheid en beeld tegenover elkaar. Men moet de gelijkenis goed onderscheiden van de allegorie, die meer een uit- en doorgewerkte vergelijking is.
De gelijkenis plaatst beeld en werkelijkheid als twee gehelen tegenover elkaar; het gaat om één hoofdgedachte, en niet alle kleine details van het verhaal betekenen iets, wat nu juist bij de allegorie wel het geval is en een enkele maal ook bij een gelijkenis door Jesus wordt toegepast (bijv. de gelijkenis van de zaaier, Matth. 13 : 3, en die van de Goede Herder, Jo. 10). Jesus sloot zich met deze methode aan bij de joodse wijze van doceren.
Een moeilijke waarheid wordt nu eenmaal vaak gemakkelijker aan de hand van een voorbeeld uit het dagelijkse leven geïllustreerd. Het raadselachtige karakter, dat de gelijkenis heeft, werkt mee om de aandacht der hoorders te spannen en hen te doen méédenken, zodat wie van goede wil is de kans heeft om onderricht te worden (Marc. 4:10-12).
Het bekendst zijn de gelijkenissen over het Rijk Gods in Matth. 13.
