is een vernederlandsing van het Latijnse communio, dat weer de vertaling is van het Griekse koinonia, hetwelk gemeenschap betekent en wel een gemeenschap welke steunt op zeer intieme bindingen; de Griek benutte dit woord graag voor de gemeenschap van het huwelijk. Het N.T. heeft dit woord overgenomen ter aanduiding van de nauwe verhouding waarin de gelovige staat tot Christus, tot de Vader, tot de H.
Geest en daardoor ook tot elke andere gelovige (1 Kor. 1 : 9, 2 Kor. 13 : 13, Rom. 15 : 26-27, Mystiek Lichaam). Koinonia is in i Jo. dé term voor de christelijke levensgemeenschap en omvat alles wat dit woord aan geestelijke rijkdommen voor een Christen oproept.
Heel bijzonder treedt de gelovige met Christus in gemeenschap door de Eucharistie, welke ,,de gemeenschap . is met het Lichaam en Bloed van Christus” (1 Kor. 10 : 16). De gemeenschap welke iedere gelovige reeds met Christus heeft, wordt daardoor beleden en versterkt, alsook de gemeenschapsband tussen de gelovigen onderling.
De Katholieke Kerk heeft daarom aan het ontvangen van de Eucharistie de naam communie gegeven, want men communiceert dan, d.i. treedt in gemeenschap, met Christus.De eerste keer, dat de Heer zich op deze wijze aan het kind „toevertrouwt” (Aug.) en dit Hem ontvangt door mee aan te zitten aan de tafel des Heren, wordt in katholieke gezinnen op een bijzondere wijze als eerste communie gevierd. Oudtijds werd tegelijk met het Doopsel (en Vormsel) het pasgeboren kind ook geïnitieerd in de viering der Eucharistie door onmiddellijk onder de gedaante van wijn althans één keer de Eucharistie te ontvangen. Met het in onbruik raken van de lekenkelk is dit in de Latijnse ritus sinds de 12de eeuw verdwenen. Thans geldt, dat het kind ,,tot de jaren des onderscheids” moet zijn gekomen (Conc. van Lateranen, 1215). In 1910 heeft Pius X van deze term door het decreet „Quam singulari” een authentieke uitleg gegeven, welke de gebruikelijke interpretatie met enige jaren vervroegde en zodoende de hindercommunie inaugureerde. Het huidige kerkelijke recht eist in normale omstandigheden behalve het devotelijk kunnen onderscheiden van de eucharistische spijs, de kennis der vier voornaamste geloofswaarheden.
De presumptie is een leeftijd van zeven jaar, maar deze kan wijken voor de feiten. De zorg en beslissing berust bij de ouders onder controle van de pastoor, die bij nalatigheid zelf ook kan suppleren.
De zgn. plechtige communie op de leeftijd van ongeveer twaalf verloor hiermee haar object. In verschillende landen is deze complicatie mede oorzaak geweest, dat de uitvoering van het decreet van Pius X op zich liet wachten. In Nederland is men er echter snel toe overgegaan. De plechtige communie is thans omgezet in een hernieuwing der doopbeloften tegen het einde van de lagere school. Over de Paascommunie zie Eucharistie.
J.V.D./J.W.
Communiebank, lage balustrade van hout, steen of metaal, die de altaarruimte afsluit en waaraan de gelovigen neerknielen om de H. Communie te ontvangen (zie Priesterkoor). Zinvol kan men in de communiebank een verlenging zien van het altaar als de tafel, waarop het Brood gebroken wordt (zie Breken des broods) en waaraan alle gelovigen mogen aanzitten. De dikwijls fraai versierde communiebank is ontwikkeld uit de lage cancelli, welke vroeger om de altaarruimte waren geplaatst (zie Communiedwaal).
Communiedwaal, een lange linnen doek, die over de communiebank ligt uitgespreid en die de gelovigen bij het communiceren op de handen houden. Een kleinere communiedwaal wordt gebruikt bij de communie der zieken. Het gebruik er van dateert uit de Middeleeuwen. Ook nu nog wordt op vele plaatsen het oude voorschrift onderhouden, dat bij het uitreiken van de H. Communie een der dienaren onder de kin van de communicant een pateen houdt, waarbij het gebruik van de communiedwaal dan veelal vervalt.
Communiekelk is een kelk, waarin eertijds het H. Bloed ter nuttiging aan de gelovigen werd aangeboden. Deze communiekelk moet worden onderscheiden van de kelk, waarmee o.m. aan wijdelingen na de Communie ongeconsacreerde wijn wordt gereikt. c. A. B.
