v. (-ten; -je) weten]
I. Eig.
1. geheel van geldende rechtsvoorschriften door de bevoegde overheid uitgevaardigd : een ontwerpen, indienen, aannemen, afkondigen; een nakomen, ontduiken, opvolgen, overtreden, schenden, verkrachten; de artikelen van een -; geen is (ver)bindend, zolang ze niet behoorlijk afgekondigd is; een treedt in werking; de op het hoger onderwijs; de tabakswet; naar de letter, de geest der -; in naam der -; Boek van de Herhaling der Wet of Deuteronomium.
Gez. boven de staan, niet door de wet gebonden zijn; de Frankische, Salische -(ten), inz. betreffende de troonopvolging; de Joodse -, de van Mozes of de oude -, al de godsdienstige voorschriften uit het Oud Testament; de nieuwe -, de godsdienstige voorschriften uit het Nieuw Testament; een stalen -, die in geen geval verbroken kan worden; een met voeten treden, ze moedwillig overtreden ; het is geen van Meden en Perzen [Esther VIII 8; Daniël VI 8], geen eeuwige wet waaraan nooit iets veranderd mag worden; iemand buiten de stellen, hem vogelvrij verklaren; iemand de stellen, voorschrijven, over hem de baas spelen; iemand de -(ten) lezen, hem streng berispen; korte -ten maken, korte → metten maken; der twaalf lateien, 451-450 v. K. door tienmannen opgestelde Romeinse wetgeving ; der twee stenen tafelen, wet van Mozes, bestaande uit de tien geboden, in twee stenen tafelen gegrift; is -, de wet moet nageleefd worden. → heer, kracht, letter, maas, nood. Syn. → besluit.
2. Uitbr.
a. reglement van een genootschap, een vereniging ; de -ten van het V. E. V.
b. gewoonte : de -ten van het huis.
II. Metn. [van I 1]
1. rechtsgeleerdheid : de mannen der -, de rechtsgeleerden.
2. overheid : de heren der -, de overheidspersonen; de veranderen, of Eert. verzetten, de vroedschap van een stad veranderen.
III. Metf. [van I] vaste regel, gewone gang : de -ten der natuur; de van → Archimedes; de -ten der taal, der → klankverschuiving; de -ten der wellevendheid.
