Jannes H Mulder

Jannes H Mulder (2024)

Gepubliceerd op 18-01-2024

Liminaliteit

betekenis & definitie

Limes (Lat.) betekent grens. Liminaliteit slaat op grensovergang of drempel. Klassiek is de overgang van echtgenoot naar weduwnaar. De fase tussen het vertrek uit de oude situatie (huwelijk) en de definitieve aankomst in de nieuwe levensfase (weduwnaar) bestaat behalve uit rouw ook uit liminale gevoelens van onzekerheid.

De weg naar een nieuwe baan, relatie, huis, pensionering of levensfase gaat altijd gepaard met onzekerheid. Liminaliteit komt in beeld als het gevoel van onzekerheid substantieel wordt. De gemoedstoestand is dan 'in limbo verkeren' en 'in-between-and-betwixt' zijn. De situatie kan zelfs niet pluis voelen. De tussenfase lijkt dan structuurloos en de persoon voelt zich 'hier noch daar'. Omdat de overgang zich voortsleept bevindt zo iemand zich in een niemandsland, een tranendal, een unheimisch corridor of in een tunnel met onzeker licht aan het eind. Slechts in metafoor en gebaar zijn deze langdurige grenservaringen duidelijk te maken.

Ook blijvende pubers, de zogenoemde 'twixters' kennen liminale gevoelens. Op hun hangplekken ontstaat de uitreding op zoek naar de essentie. Grenservaringen kunnen dan momenten van contra-intuitie of lucide gedachten geven. In de Third Space ontstaan randrituelen met soms bizarre omkeringen. Antropologen spreken van transgressie. Sommige volkeren laten in deze periode nagels en haren groeien en binnen bepaalde tradities smeren zij hun huid met feces of stof in, hebben geen eigen namen meer en fluisteren in elkaars oren. In de etnografie zijn talrijke voorbeelden van het symboolgebaar van rites de marge binnen rituelen en overgangen beschreven. In vogelvlucht gaat het om de woorden paradoxaal, besmet, onzuiver, zwart en ambigu. Jonge mannen en vrouwen zijn in uiteenlopende initiaties transseksueel of bastaard, waarmee het vage beeld van grenservaringen scherp wordt weergegeven. Alles bij elkaar, liminaliteit en liminale sensaties kunnen mits herkend en ook erkend bronnen van inspiratie voor verankering in de volgende levensfase zijn.