Het oerritueel is de reconstructie van hoe het ritueel ooit ontstaan zou kunnen zijn. Oerrituelen zijn van ver voordat godsdiensten ontstonden.
Het is uitdrukkelijk een misverstand rituelen direct te koppelen aan religies en godsdiensten. Op de tijdas van de ontwikkeling van rituelen zijn onze kerkrituelen van eergisteren. Terug naar de Griekse oudheid waren rituelen gelijk aan gedramatiseerde mythen rond dieren en mensen in een godenrijk. Verder terug in de tijd is het ritueel te beschouwen als eindproces van routinematig vasthouden aan meer zintuiglijke ervaringen en primaire levensbehoeften. Nog verder terug waren er theoretisch alleen maar blinde of betekenisloze gewoonten. Anders geformuleerd: de bron van het ritueel zijn ritueelachtige gewoonten en ritoïden ten behoeve van de ordening van het primitieve leven.
Ooit ontstonden uit het oergebaar geritualiseerde groepsgebaren rond gedeelde verlangens, gezamenlijke wensen en collectieve smeekbeden. Deze transitie van oerrituelen naar geloof en religie is een vervolgstap op het oerritueel dat weer voortkwam uit oergebaren. Allemaal evolutionaire stappen op weg naar het religieuze ritueel als gestolde mythe dat oriëntatie en orde aan geloofsgemeenschappen biedt. Dit is het spoor van symboliseren naar theologiseren en van de overgang van universele mythen naar idiosyncratische religies.
Het contrast met vele kerkrituelen is hiermee enigszins aangegeven. Het oerritueel was bewegend en gebarend. Rituelen in het grijze verleden waren overwegend muzikaal en vocaal en minder van het woord en van teksten.
