Naardien zij, die uit het Land der Katten den Rhijn afgevaaren, en in het Eiland gekomen waren, om van het zelve bezit te neemen, BATTEN genoemd werden, gelijk wij reeds gezien hebben, is het zeer waarschijnelijk, dat de Landen, die naast aan de scheiding van den Rhijn en Waal lagen, allereerst met den naam van BATAWE, als die hun het best voorkwam, benoemd zijn geworden; waarvan het nog, als het bovenste gedeelte, den naam van BETUWE behouden heeft. KAREL, MARTEL noemt BATHUA, in zijnen Brief van ’t jaar 722, een Goo, of Landschaps Quartier (pagum), dat is, een vrij groote streek Lands, die gemeenlijk in verscheidene Graafschappen (Comitatus) verdeeld werd.
Deeze Landschappen (Pagi) worden wederom afgedeeld in verscheidene Heerlijkheden (villas praetorias) die zij ook wel Hofsteden (Villicationes) genoemd hebben. Ieder van die had onder zig een Parochiaale Kerk, benevens Kapel of Altaar. Het waren groote Dorpen, met kleinere gehuchten of buurten. Een zeer oud Schrijver van het Jaar-Register, in het Carthuizer Klooster (Mons Dei) Gods Berg, noemt het Eiland aan den Rhijn, PATAVUM. Dit, volgens de oude benaaming, BATHUA wordt verdeeld in de Over- en Neder-Betuwe, zo dat men een lijn trekt, om de scheiding te maaken, van den Oever des Rhijns tegen over Wageningen, tot aan den naasten Oever van de Waal: van waar de Neder-Betuwe zig uitstrekt, tot aan het Graafschap Buuren, tusschen de Linge en den Rhijn.
Na dat de goederen van Graaf EBERHARD verbeurd verklaard waren, maakte KAREL MARTEL dezelve aan de Kerk van Utrecht. Andere Vorsten na hem vermeerderden dezelven, en behielden ze tot het jaar 1225, wanneer zij dezelven, volgens een Compromis, het aan de Gelderschen afstonden, in tegenovergaave van het geen zij in Zalland bezaten. Van dien tijd af is de Betuwe, uitgenomen eenige plaatsen, welke aan die van Kleef behoorden en den Utrechtschen afgestaan zijn, geheel Geldersch geworden.
ALTING, Not. Germ. Part. II. HEDA en OTTO.
