Secretaris van Berkel, is in onze Geschiedenissen befaamd geworden, door het deel, dat hij had in den beraamden moord van Prins MAURITS; zijnde hij één van die geenen, die op zig genomen hadden, volk daartoe te huuren, geld te ligten, en alles te bezorgen, wat tot het moorddaadig voorneemen vereischt werd.
Nadat verscheidene aanleggers van het gruwelstuk reeds in hechtenis waren, en anderen nog opgespoord werden, werd DAVID COORENWINDER, te Overschie, den 21sten van de maand Maart 1623, gevangen, en met den huisman, die hem geherbergd had, dien zelfden dag, op de Gevangenpoort in hechtenis gesteld. Na dat hij, benevens anderen, van het vloekwaardig bestaan overtuigd was, en het ten volle bekend had, werd hij, als ook de Heer VAN GROENEVELD, jongste zoon van wijlen den Heer VAN OLDENBARNEVELD, en ADRIAAN ADRIAANSZ VAN DIJK, gewezen Secretaris van Bleiswijk, den 21sten Maart, ter dood gevonnisd, volgens den letterlijken inhoud van zijne Sententie, die aldus luid:
„Alsoo David Corenwinder, ghewesen Secretaris van Berckel, teghenwoordich ghevangen, buyten pijne ende banden van Yfere, voor den Hove van Hollant bekent heeft, dat omtrent een half Jaer naer de executie vanden gewesen Advocaet Johan van Oldenbarnevelt, hem ghevanghen by Willem van Oldenbarneveldt, Heere van Stoutenburch openinge is gedaen, datter goede hoope was, dat eenige van de Steden de jegenswoordige Staet ende Regieringe van ’t Lant souden veranderen, ende dat daer naer verscheyden propoosten ende discourssen dien aengaende tusschen den selven Stoutenburch midtsgaders Reynier van Oldenbarnevelt, Heere van Groenevelt, synen Broeder, ende hem ghevanghen noch meer van tijde tot tijt zyn ghevallen.
Dat hy ghevangen met den voorsz. Stoutenburch in den Herbst van den Jare 1621, gheweest is tot Leyden, omme denselven Stoutenburch aen te wijsen de Huysinge daer hem was onthoudende Barnardus Dwinglo, eertijts Predicant aldaer, alsoo den selven Stoutenburch van meeninghe was met hem Dwinglo te spreecken van de ghelegentheyt van de Remonstranten tot Leyden, ende hoe de saecken aldaer stonden, omme de veranderinghe ende Regieringe te weghe te brengen: Ende dat den voornoemden Stoutenburch dien volghende metten voorsz. Dwinglo, alleen in een Kamer is ghegaen, alwaer syluyden eenighen tijt metten anderen hebben ghesproocken.
Dat de voorsz. Dwinglo daer naer aen hem ghevangen geschreven heeft, dat de saecke onder de Huysluyden tot Hasertswoude, ende daer omtrent, in den voorsz. Jare 1621 soo verre waren ghebracht, datter drie ofte vier honderd binnen Leyden ofte daer voor ghekomen souden hebben, ende dat ’t selve aldaer so ruchtbaar was, dat hij Dwinglo beduchte, dattet tselve soude kommen tot kennisse van de Magistraet.
Dat op Vrijdagh den tweeden Decembris lestleden, soo Sijn Princel. Excell. des Woonsdaechs te vooren opgetrocken was op seeckeren aenslach, hy ghevangen met Adriaen van Dijde, mede ghevanghen, door last van den voorsz. Stoutenburch, gheweest is tot Rotterdam by Cors Janssz van Alphen, omme van hem te verstaen, wat apparentie datter wesen soude: Ende of hy moet hadde, omme de vrijheyt (soo hy die noemden) binnen Rotterdam te bekommen, alwaert dat den Hoogh-ghemelten Heere Prince selfs daer binnen ware. Ende dat denselven Cors Janssz daer op geantwoort heeft, dat sy op alles wel gereet waren, maer dat sy luyden daar toe geen moet en hadden, als syne Hoogh-gemelte Excell. daer binnen soude wesen, ten ware hij aldaer vernachte.
Dat hy ghevangen omtrent het leste van Decembry lestleden, metten voornoemdem van Dijck, in syn ghevanghens Comtoir, propoosten hebbende van den aenslagh, omme syn Hoogh-gemelte Excell. omme te brenghen: Ende dat den selven van Dijck teghens hem ghevanghen begoft hadde te verhalen, van eenige Persoonen die totten selven aenslach souden mogen ghebruyckt werden, tot omtrent twintich in getale, mitsgaders van ’t geldt dat daer toe noodich soude zyn, ter somme van ses duysent gulden, de plaetse daer het int werck ghesteldt soude werden, namentlijck tot Rijswijck: ende waer heenen sy luyden, ’t Feyt ghedaen zijnde, de vlucht souden nemen, te weten over de Cade naer Nootdorp, ende voorts naer de Veenen toe, hij ghevangen tegens den voorsz. van Dijck geseyt heeft, dattet beter ware, dat hij alles in geschrifte stellen, ende den voornoemden Stoutenburch behandigen soude, oft hem ghevangen ’t selve toesenden, omme bij hem aen den selven Stoutenburch selfs gebracht te werden, dat den voornoemden van Dijck dien volghende ’t selve geschrifte hem ghevanghen toegesonden hebbende, hy het selve aen den voorsz. Stoutenburch ghelevert heeft, vervatende het beginsel een inleydinghe van redenen ende middelen, waer op den voorschreven aenslach gefundeert werde, ende onder andere verscheyden lasteringen theghens den persoon van den Hooch-gemelten Heere Prince, dat hem ghevanghen daer naer, namentlijck int laetste van de Maent van Januario mede lestleden by den voornoemden Stoutenburch alleen, ende op anderen tijden by hem ende Groenevelt t’samen geseyt is, datter geene andere middelen en waren, om den staet van den Lande tot te voorschreve veranderinghe te brenghen, dan den Hooch-ghemelten Heere Prince omme hals ende van kant te helpen, daer toe den selven Stoutenburch seyde, al resolutie ghenomen ende sulckx goet ghevonden te zyn, wenschende hy Stoutenburch, dat hy den voorschreven Hooch-ghemelten Heere Prince selfs mochte aen stucken trecken.
Dat hy ghevanghen een tijdt gheleden gheweest is by Claes Michielsz Bontebal, woonende tot Sevenhuysen ende dat alsdoen mede ghesproocken werdende van den aenslach, om syn Hooch-ghemelten Princelijcke Excelentie om te brenghen ende van de verandernghe inde regeringhe van ’t Lant, denselven Bontebal geseyt heeft, dattet beter soude wesen, dat de selve zyne Excellentie gestorven ware, ende dat hy ghevanghen daer weder op gheseyt heeft, dat sommige anders oordeelden, verstaende hy ghevanghen daer mede den voornoemden Stoutenburch, die yeghens hem gheseyt hadde, dattet beter was, dat de selve syne Hooch-ghemelte Princelycke Excellentie omme ghebracht werde, dat Adriaan van der Dussen tot Rotterdam, ontrent vyf ofte ses weecken voor de ontdeckinghe van den voorschreven aenslach op de selve zyn Excellentie, aenghenomen hebbende tot vervoorderinghe van dien te lichten de somme van ses duysent gulden, midts dat den voornoemden Groenevelt beneffens den selven van der Dussen als borch ende principael mede daer vooren soude teyckenen, ende den voomoemden Adriaen Van der Dussen eenighen tijdt daer naer weder kommende bij den selven Groenevelt, segghende dat hy gheen raedt en wiste omme de selve Penninchen te becomen: De voornoemde Groenevelt ende Stoutenburch hem ghevanghen ten dien tijde absolute last ghegheven hebben, omme op ’t Credijt van hem Groeoevelt te negocieren eade op te nemen de somme van vier duysent gulden ten sine voorschreve, ’t welck hy ghevangen aenghenomen ende dien volgende de selve somme van vier duysent gulden becommen ende gelicht heeft aen twee parthyen elckx van twee duysent gulden; dat by hem ghevanghen de eerste twee duysent gulden aen den voornoemden Stoutenburch ghebracht zijnde, deselve Stoutenburch, ende Groenevelt te samen goet ghevonden hebben, dat de specie van ’t selve gheldt ten deele soude verwisselt, ende in plaetse van eenighe Pistoletten ander gheldt gheleyt werden, dat de voornoemde Groenevelt dienvolghende uyt syn Huys ghehaelt, ende aen den voornoemden Stoutenburch ghebracht heeft een parthije double en enckle Rijders, die hy aen een deel van de voorsz. Pistoletten heeft verwisselt, ende dat deselve wisselinghe goet gevonden werde te doen tot ontlastinge van hem Gevanghen, om dat ’t selve geldt niet en soude accordeeren, mette specie van de voorsz. twee duysent gulden.
Dat hy ghevanghen daernaer t’synen Huyse tot Berckel ontboden heeft, den voornoemden Adriaen van Dijck, hem aensegghende dat hy van Dijck gaen soude by den voornoemden Stoutenburch, ende dat hy van hem de voorschreven resolutie van den Hooch-ghemelten Heere Prince omme te brenghen, soude verstaen.
Dat hy ghevanghen den voorschreven Adriaen van Dijck oock heeft geseyt, dat hem de voorschreve somme van vier duysent gulden, mitsgaders noch twee duysent gulden by de voornoemde Bontebal ghesurneert, deur last van syne Meesters, (daer mede hy ghevanghen verstaende den voorschreven Groenevelt, ende Stoutenburch) bestelt souden werden.
Dat hy ghevanghen de selve Penninghen den voorschreven van Dijck naderhandt aen verscheyden parthyen oock heeft behandight: Alles niet jeghenstaende hy ghevanghen wel wiste, als ’t selve hem expresselijck aengheseyt zijnde, soo doen hem den voorsz. last omme de Penninghen te Negotieren ghegeven werde, als daer naer, dat de selve Penninghen souden werden geëmployeert tot betalinge van ’t volck, ’t welk tot den voorschreven aenslach, omme den Hooch-ghemelten Heere Prince omme te brenghen, soude werden aenghenomen:
Dat den voornoemden Stoutenburch aen hem ghevanghen, eer ‘t voorsz. geldt den voornoemden van Dijck was behandicht, gesonden heeft verscheyden Brieven, gheschreven soo ’t scheen met een Vrouwen handt, waer van eenighe, naer syn Ghevanghens beste wetenschap, by den voorschreven Stoutenburch waren gheteyckent, ende anderen ongeteyckent daerinne hy hem ghevanghen berispte dattet voorsz. geldt soo traech by de handt quam, ende dat den voornoemden van Dijck daer over klachtig was, dat den voorn. Stoutenburch, Saterdaechs voor den lesten voorleden Biddach, hem ghevanghen belast heeft, dat hy des anderen daechs by hem alhier in den Haghe soude commen, ende dat hy ondertusschen den voornoemden van Dijck vragen soude, of hy alles gedaen hadde dat hem belast, ende of hij ook gereet was.
Dat hy ghevanghen dien-volgende, des anderen daechs den voorschreven van Dijck heeft laten aensegghen, dat hy tot Berckel by hem ghevanghen soude commen.
Dat hy ghevanghen ten selven daghe commende van Soetermeer, ende niette Sleede rydende naer Berckel, den voorschreven van Dijck hem onderwegen ontmoet is.
Dat hy ghevanghen hem alsdoen ghevraecht heeft, ’t gene hem ghevangen sulcx als voorschreven is, by den voorschreven Stoutenburch belast was: daer op den selven van Dijck gheseyt heeft, dat hy noch dien avont in den Haghe by den voornoemden Stoutenburch meende te zijn, dat de gasten gereet waren.
Dat hy ghevanghen daer weder op heeft gheseyt, ghy hebt wel voorsichtich te handelen, ende zyn also van den anderen gescheyden.
Dat den voornoemden Stoutenburch hem ghevanghen te vooren hadde gheseyt, dat by de Bewindhebberen (daer mede ghedenoteert werden die ghene die het beleyt hadden van de saken der veranderinge, die eenighe van de Remonstranten voor hadden, ende die hen onder den anderen noemden met bedeckte namen), goet ghevonden was so wanneer syn Princelicke Excellentie soude wesen ommeghebracht, oft alst in den Haghe te doen soude wesen, dat men alsdan de afgesette Schouten ende Secretarissen, ende andere persoonen soude adverteren, omme met een deel Huysluyden alhier in den Haghe te kommen, die alsdan seecker geroep maken souden.
Dat hy ghevanghen door last van den voornoemden Stoutenburch, eenige Persoonen aengheseyt heeft, als sy hooren souden dat de Huysluyden, van andere Dorpen naer den Haghe souden gaen, dat sy luyden alsdan met een deel Huysluyden van heur Quartier souden volghen.
Dat den voornoemden van Dijck hem ghevanghen oock heeft gheseyt, dat hy insghelijcx eenighe ordre hadde ghegheven, omme mede eenighe Huysluyden in den Haghe te doen verschijnen ten tijde ende sine voorsz.
Dat de voornoemde Stoutenburch hem ghevanghen gheseydt heeft, dat men de voorsz. Huysluyden die het van doen hadden ofte des begheerden, yder een hondert gulden ofte twee soude geven uyt de goederen die geconfisqueert souden mogen werden.
Dat hy ghevanghen des Maendaechs den vj. February lest leden ghekommen is alhier in den Haghe, soo omme zyn particuliere dinghen, als omme te verwachten de uytkomste van den aenslach op syn Hooch-ghemelte Princelicke Excellentie, ende veranderinge van de geheele saecke, te meer overmidts den voornoemden Stoutenburch, hem ghevanghen Saterdaechs ’s morgens te voren geseyt hadde, datter wel twee hondert van buyten in den Hage waren ofte commen souden die de voorsz. veranderinge souden helpen doen.
Dat hy ghevanghen den voorsz. Maendach tegens den avont gheweest is int Salet van den voornoemden Groenevelt, daer Stoutenburch was: Ende dat aldaer insgelijcx incommende de voornoemde Adriaen van Dijck, den selven gheseyt heeft, dat hy meest den gheheelen dach besich was geweest, omme geit uyt te deelen, ghenoegende de voornoemde Stoutenburch hem qualick, dattet exploict ende aenslach dien dach niet en was int werck ghesteldt.
Dat den voornoemden van Dijck alsdoen mede seyde, spreeckende van de aenghenomen Gasten, dattet kloecke Mannen waren, ofte diergelijcke woorden.
Dat hy ghevanghen daer naer voor de tweede mael aldaer is ghecommen, ende ghegaen zynde recht deur de Huysinghe van den voornoemden Stoutenburch tot in de Stal, alwaer hem gheseydt werde dat den selven Stoutenburch was, heeft hy hem aldaer gevonden, seer verbaest zijnde: Seggende jegens hem ghevanghen; datter een Koffer van van Dijck ontdeckt, ende de saecke uytgekommen was, ende dat hy ghevanghen soude deur gaen, overmidts ’t huys terstont beset soude werden: Waer op hy ghevanghen ook de voorsz. Stal uit gegaen is. Alle ’t welcke saecken zijn van seer quaden ende schrickelijcken ghevolge, streckende tot groote perturbatie van den Staet van den Lande, ende de goede Inghesetenen van dien, mitsgaders omme de selve in pericule van een grouwelicke bloetstortinge te stellen, en dat mitsdien ’t selve ten exemple ende afschrick van anderen, swaerlijck gestraft behoort te werden.
Soo IST, dat voorsz. Hof met rype deliberatie van Rade, deurghesien ende overgewoghen hebbende, alle ’t gundt ter materie dienende was, doende recht in den name ende van weghen de Hooghe Overicheyt, ende Graeffelickheydt van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt, verclaert heeft, ende verclaert mits desen, den voornoemden ghevanghen te hebben beghaen, Crimen lesae Majestatis, Condemneert hem mitsdien gebracht te werden ter plaetse daer men gewoon is alhier Justitie te doen, ende aldaer gheëxecuteert te werden metten Swaerde, daer naer ’t lichaam ghedeelt in vier quartieren ofte stucken, ende d’selve gehangen op te vier houcken van den Haghe, ende ’t Hooft gbestelt op een Staeck, ende verclaert alle syne goederen gheconfisqueert.
Ghedaen in dem Haghe, by Meesters Nicolaes Cromholt, President; Pieter Couvenburch van Belois; Henrick Rosa, Geleyn Aleman, Willem van Baersdorp, Andries de With, Reynier van Persyn, Johan Oom van Wyngaerden, Johan Leonius, Johan Dedel ende Abraham van der Meer, Raetsluyden van Hollandt. Ende gepronunchieert den xxix. Martij 1613.
In kennisse van my,
F. CRIEP.
Nadat het hoofd van GROENEVELD was afgeslagen, werd COORENWINDER, wel vastgekneveld, van de Gevangenpoort, op ’t Schavot (het Groene Zootje) gebragt. Daar op komende, zag hij, met treurige oogen, naar het lijk van den onthalsden, dat aan de zijde van ’t Schavot gelegd was, en bedekte het met zijnen mantel.
Straks deed hij een aanspraak tot het volk, waaruit men, volgens de aanmerking van den Heer BRANDT, IV. Deel, p. 903, kan opmaaken, dat hij tot de Roomsche Kerk behoorde. Als de laatste zijner woorden heeft BRANDT, p. 1050 en 1051, deze aangetekend: Met recht zeit de Apostel Paulus; die staat ziet toe, dat hij niet valle; en de H. Hiob heeft ook met reden gezeit, dat de mensch d’ongerechtigheid opzuipt als d’aarde het water. Beide deze spreuken heb ik aan mij zelven waarachtig bevonden: daardoor ontvang ik mijn recht: bidt dan, beminde burgers, den almagtigen Godt, dat hij mij mijne zonden vergeeve; en heb ik u misdaan, vergeef mij dat van gelijken, waarop eenigen van de omstanders riepen ja, ja. Verder hoorde men hem zeggen: indien gij mij ook ergens in misdaan hebt, dat vergeef ik u van herten, helpt een Christelijk gebed voor mij doen: hiermede begeef ik mij tot God. Daarop geknield zijnde, en God om genade aangeroepen hebbende, werd hij, door den beul van Dordrecht, geblind, en met den zwaarde omhoofd.
Nadat hetzelfde, door den Scherprechter van Haarlem, aan VAN DIJK verricht was, werden beider lichaamen, op een Slagtbank, door de Scherprechters, met hakmessen gevierendeeld, de ingewanden in een kuil begraaven, de deelen des lichaam op een wagen geworpen, en aan de vier hoeken van den Haag, aan halve galgen, ten spiegel van anderen, opgehangen, en ook hunne hoofden op staaken, bij de anderen reeds voorheen geëxecuteerd, ten toon gesteld. De afbeeldzels van dezen en van andere hieraan medepligtigen, vindt men op een prent van dien tijd, de Arminiaansche Slang genaamd.
