Over het algemeen wordt een plant als ‘onkruid’ beschouwd als ze verschijnt op plaatsen, waar we ze per se niet willen hebben. Hoe nuttig bijvoorbeeld tarwe ook is, als dat gewas welig gaat tieren in een rozentuin, is het onkruid geworden en wordt het verwijderd.
Er zijn echter ook planten, die altijd als onkruid beschouwd worden.Zulke planten zijn bijvoorbeeld de klis, de paardebloem, de distel en de hagewinde. Onkruiden kunnen op verscheidene manieren schadelijk zijn. Ze kunnen tuinen en landerijen onbruikbaar maken; ze kunnen zoveel water en voedingsstoffen aan de bodem onttrekken, dat nuttiger planten er niet meer kunnen groeien en een enkele keer verstikken ze de rest van de plantenwereld door alle licht weg te nemen of door zich in een wurgende greep om de stengels te slingeren. Bepaalde onkruiden tenslotte behoren tot de groep der parasieten, die zich voeden door andere planten van water en mineralen of organische stoffen te beroven.
Onkruid kan schadelijk zijn doordat het een schuilplaats biedt aan de talrijke schadelijke insekten, die onze cultuurgewassen bedreigen. En zelfs als bepaalde onkruiden geen direct aanwijsbare schade aanrichten, proberen we ze nog te vernietigen, omdat ze het uiterlijk van onze tuinen en gazons bederven.
De meeste onkruiden zorgen zelf voor de verspreiding van hun (vaak uiterst kleine) zaden. Voor die verspreiding hebben de planten allerlei vernuftige oplossingen gevonden. Sommige zaden, zoals die van de paardebloem, zijn voorzien van een soort parachutes en kunnen door de wind kilometers ver weggevoerd worden. Andere zijn stekelig en blijven hangen aan de vacht van passerende dieren; nog andere planten, zoals de reigersbek, hebben een ingenieus mechanisme om hun zaden meters ver weg te schieten.
Eggen, schoffelen en wieden zijn de gebruikelijkste methoden om het onkruid op velden en in tuinen te bestrijden. Tegenwoordig bestaan er bovendien talloze chemische bestrijdingsmiddelen, die het onkruid in gazons, borders en weilanden vernietigen zonder nuttige planten aan te tasten.
In gebieden, die door de mens nog niet in cultuur zijn gebracht, hebben onkruiden wél een nuttige functie. Ze houden daar de grond vast en voorkomen, dat hij na een hevige regenval wordt weggespoeld, of bij langdurige droogte gaat verstuiven.