Gouden horizon encyclopedie

Dr. B.M. Parker (1959)

Gepubliceerd op 07-10-2024

KLOK, BEL EN CARILLON

betekenis & definitie

Klokken en bellen spelen een belangrijke rol in ons leven. Ze maken ons opmerkzaam op de tijd; ze roepen ons in bijzondere gevallen aan tafel; ze alarmeren bij brand; ze markeren het begin en het einde van school- of werktijd; ze roepen ons aan de telefoon en in dichte mist wijzen ze schepen de plaats van een boei.

Belletjes zijn al heel oud. Meer dan 2000 jaar geleden droegen Joodse priesters ze reeds aan hun kleren; een gebruik, dat ook in Perzië en China ingang had gevonden.Echte klokken echter raakten pas 1500 jaar geleden in de mode toen de bouwmeesters hun kerkgebouwen gingen uitbreiden met een klokketoren. Grote bronzen klokken raakten toen meer en meer in zwang. Ze riepen de gelovigen op tot de eredienst; ze sloegen de uren; ze luidden bij oorlog, hongersnood, rampen en dood. Kleinere klokken kregen zelfs een plaats in de huizen of werden gebruikt door de stadsomroepers. Vele stadsbesturen bouwden eveneens klokketorens. Klokken en bellen kunnen van velerlei materiaal gemaakt worden.

Er zijn klokken van glas, van zilver, van porcelein en van allerlei soorten metaal. De meeste grote klokken zijn gemaakt van brons: een mengsel van koper en tin.

Het geluid van heel veel klokken wordt veroorzaakt door een soort hamer, die in de klok is opgehangen: de zg. klepel. Zulke klokken luiden als ze heen en weer worden bewogen. Vaak slaan diezelfde klokken ook door middel van een hamer, die aan de buitenzijde is aangebracht. Een grote klok in een toren kan meestal op beide manieren ‘slaan’. Bellen komen tot leven als ze geschud worden; in hun binnenste bevinden zich een paar kleine kogeltjes. Elektrische bellen geven geluid, doordat ze zeer snel aangeslagen worden door een elektrisch bewogen hamertje.

Het is niet altijd even gemakkelijk een klok te vervaardigen met een fraai geluid. Voor het maken van een bronzen klok boetseert de klokkengieter eerst een model van klei, aan de hand waarvan hij een kleivorm vervaardigt. In die vorm wordt gesmolten brons van een zeer speciale samenstelling gegoten. De ruwe klok, die na afkoeling uit de vorm tevoorschijn komt, wordt net zo lang bijgeslepen, tot ze de juiste toon en toonhoogte heeft. In Nederland wordt dit moeilijke klokkengietersbedrijf nog door drie industrieën uitgeoefend. De produkten van die bedrijven worden naar alle delen van de wereld uitgevoerd.

Elke klok heeft dus haar eigen toonhoogte. Lang geleden ontdekte men al, dat men met een aantal verschillende klokken. . . melodietjes kon spelen. Tegenwoordig is dat systeem uiterst geperfectioneerd. Een groep klokken, die op zulk een wijze is gerangschikt dat ze als muziekinstrument te gebruiken is, noemen we een ‘carillon’. Zo’n carillon wordt bespeeld met een groot toetsenbord, dat zowel met de handen als met de voeten bespeeld wordt. Een andere naam voor carillon is ‘beiaard’; de kunstenaar, die zich gespecialiseerd heeft in het bespelen van een klokkenspel, wordt ‘beiaardier’ genoemd. Verscheidene kerktorens en stadhuizen in Nederland en België bezitten zulke carillons, die vooral in de zomermaanden regelmatig bespeeld worden door bekende beiaardiers.

De grootste klok ter wereld hangt in Moskou maar ze geeft geen geluid. Tijdens het maken brak er namelijk een stuk uit de klokkewand. Ze is bewaard als curiositeit; ze is namelijk zó groot, dat men er in kan rondwandelen!

< >