Mohandas Karamchand (1869-1948) Toen op 30 januari 1948 het schot van een sluipmoordenaar een einde maakte aan het leven van de Hindoeleider Gandhi, betekende dat een schok voor de gehele wereld. Want deze 77-jarige Indiase jurist, politicus, denker en volksleider had zich in de loop der jaren niet alleen een plaats veroverd in de harten van bijna al zijn landgenoten, maar ook in die van honderdduizenden weldenkende lieden elders in de wereld.
Gandhi heeft zijn gehele leven geloofd in de mogelijkheid van vreedzame oplossingen - al moest hij aan het eind van zijn leven toegeven, dat ook zijn eigen volk daar nog niet rijp voor was. De grote Indiase leider bracht zijn ideeën over geweldloosheid voor het eerst in praktijk toen hij in 1893 als jong jurist naar Zuid-Afrika trok en daar begon te ijveren voor de rechten van de Indiërs. Door de hoffelijkheid en de geweldloosheid van zijn verzet tegen de bestaande discriminatie verwierf hij het respect van zijn tegenstanders.
Toen Gandhi in 1914 terugkeerde naar zijn geboorteland begon hij een vreedzame actie voor de onafhankelijkheid van India. Tegelijkertijd probeerde hij een verzoening tot stand te brengen tussen de Mohammedanen en de Hindoestanen in zijn land en trachtte hij de Indiase bevolking leef- en werkmethoden bij te brengen, die tot grotere welvaart moesten leiden. Bovendien deed hij zijn uiterste best om een einde te maken aan het kastesysteem, dat de paria’s tot een mensonwaardig bestaan gebracht had en bond hij de strijd aan met het drankmisbruik en gebruik van
verdovende middelen in zijn land. Hoewel Gandhi zich zonder geweld verzette tegen de Engelse overheersers, werd hij verscheidene keren gearresteerd en tot gevangenisstraf veroordeeld. Voor een deel was dit te wijten aan het feit, dat veel van zijn volgelingen de methode van vreedzaam verzet niet konden volhouden en vaak tot gewelddaden vervielen. Na de Tweede Wereldoorlog schonken de Britten India de onafhankelijkheid, die ze het land tijdens de oorlogsjaren beloofd hadden. Op dat moment braken er echter bloedige twisten uit tussen de Mohammedanen en de Hindoestanen; twee bevolkingsgroepen, die zó fel tegen elkaar gekant waren, dat hun vijandschap al geleid had tot de verdeling van het voormalige Brits-Indië in twee onafhankelijke landen: India en Pakistan. Gandhi deed zijn uiterste best om vrede te stichten tussen de twee groepen, die hij als één volk beschouwde.
Blootsvoets reisde de 77-jarige door de onrustige gebieden en voor de zoveelste maal in zijn leven greep hij het middel aan, dat in het verleden al zo dikwijls succes had gehad: de hongerstaking. Opnieuw slaagde hij erin vrede te stichten. Een kleine groep extremisten in India bleef Gandhi echter beschouwen als de man, die de Hindoestanen belette het land te overheersen. Een van deze fanatici vermoordde de wijze volksleider tijdens zijn gebed. Kort voor zijn dood moest Gandhi erkennen, dat zijn volk nog niet rijp was voor de leer van de geweldloosheid, die hij een leven lang gepredikt had. Hoewel na Gandhi’s dood zijn leerling Nehroe jarenlang het sprookje van India’s vredelievendheid in leven heeft trachten te houden, hebben latere gebeurtenissen bewezen dat Gandhi gelijk had en dat zijn landgenoten en volgelingen nog geen uitzondering vormen op de algemeen geldende regel dat neiging tot geweld een van de hardnekkigste menselijke eigenschappen is.