Het woord ‘dag’ heeft in onze taal twee betekenissen. Als we spreken over het aantal dagen in een week, staat het woord dag voor 24 uur.
Maar in de uitdrukking ‘dag en nacht’ bedoelen we met ‘dag’ de tijd tussen zonsop- en zonsondergang; de tijd dus, gedurende welke de zon aan de hemel staat. Omdat de aarde rond is kan de zon slechts de helft ervan beschijnen. Als het op de ene helft dag is, kan het op de andere helft alleen maar nacht zijn. Een bepaalde plek op aarde komt van de dag in de nacht door de draaiende beweging van de aardbol. Op de evenaar zijn dag en nacht precies even lang: beide duren op de minuut af 12 uur. De zon komt op om 6 uur ’s morgens en verdwijnt om precies 6 uur ’s avonds weer achter de kim.De zon kan slechts de helft van de aarde tegelijkertijd beschijnen.
Op twee dagen per jaar (in de buurt van de 20e maart en de 23e september) zijn dag en nacht óveral op aarde gelijk van lengte. Dat zou altijd het geval zijn als de aardas geen schuine stand had. Door die schuine stand is de Noordpool zes maanden lang naar de zon toegekeerd. In dat halve jaar krijgt het noordelijk halfrond meer uren zonneschijn dan het zuidelijke. De dagen zijn er dan langer dan de nachten, terwijl op het zuidelijk halfrond de nacht langer duurt dan de dag. Gedurende de rest van het jaar is de Noordpool van de zon afgekeerd.
In die tijd ontvangt het zuidelijk halfrond meer zon; zijn daar de dagen langer dan de nachten; is het daar dus zomer. Want voorjaar en zomer zijn de seizoenen van de lange, herfst en winter van de korte dagen.
Hoewel dus gedurende lente en zomer de dagen langer zijn dan de nachten, duren ze niet overal éven lang. In Nederland is (evenals overal elders op aarde) de dag 12 uur lang op de eerste dag van de lente. Daarna worden de dagen langer en langer tot tenslotte de zon op 21 juni 15 uur lang aan de hemel staat. Daarna beginnen de dagen weer korter te worden.
Hoe verder noordelijk men komt hoe langer de langste dag wordt. Ten noorden van de Poolcirkel, in het ‘land van de middernachtszon’, zijn er dagen, weken en zelfs maanden, waarin de zon niet ondergaat. De Noordpool zelf heeft zelfs een ‘dag’, die zes maanden duurt.
Herfst en winter laten juist het tegenovergestelde zien. Aan de Noordpool is het dan zes maanden lang ‘nacht’ - in tegenstelling tot de Zuidpool, waar de zon dan opnieuw zes maanden lang aan de hemel staat.
Hoe verschillend de begrippen ‘dag en nacht’ kunnen zijn, valt te constateren op Kerstmis. In Quito, de hoofdstad van Ecuador, schijnt de zon dan precies twaalf uur. Melbourne, in Australië, heeft op datzelfde ogenblik 15 uren zonneschijn en in het Noorse Hammerfest komt de zon helemaal niet op. Een half jaar later liggen de zaken bepaald anders. Quito heeft nog steeds 12 uur zon. Maar Melbourne heeft een dag van slechts negen uur en in Hammerfest gaat de zon niet onder.