Ikonen Lexicon

Karin Braamhorst (2004)

Gepubliceerd op 01-03-2017

Servië

betekenis & definitie

Servië werd in de middeleeuwen ook wel Rascië genoemd. Servië verkreeg zijn religieuze en culturele zelfstandigheid door de missionaire activiteiten van de leerlingen van Cyrillus en Methodius.

De eerste Servische iconen werden geschilderd door Byzantijnen, maar ook plaatselijke kunstenaars begonnen iconen te schilderen. Er zijn geen vroege iconen overgebleven; in de twaalfde eeuw werden ze vernietigd door de Bogomielen, een ketterse sekte. Begin dertiende eeuw werd Servië een koninkrijk onder Stefanus Nemanja. Zijn zoon (sommige bronnen zeggen zijn broer) Sava, stichtte een onafhankelijke Servische kerk. Hij stichtte een klooster op de berg Athos en bracht iconenschilders mee uit Constantinopel. Na het verdrijven van de kruisvaarders uit Constantinopel in 1262 bereikte de herleving van de Byzantijnse kunst ook de Balkanstaten. Icoonschilderen werd beschouwd als de hoogste kunstvorm. Het stond zelfs boven de frescoschilderkunst. De icoonschilderkunst overleefde de Turkse overwinning op de Serviërs in 1459 en bloeide volledig op.

Aan het begin van de zestiende eeuw stortte de Servische staat in en werd de adel verjaagd. Griekse en Italiaanse stijlvormen kregen de overhand, maar in afgelegen gebieden boden Servische icoonschilders weerstand aan westerse invloeden; ze namen elementen over uit oosterse en Russische tradities. Servische iconen waren zeer in trek in Rusland. Terwijl Rusland zijn eigen weg in de icoonschilderkunst zocht, hield Servië, gelegen aan de meest westelijke grens van de orthodoxe wereld, stevig vast aan oude tradities. Belangrijke Servische iconenschilders zijn de monniken Longin, Kozma en Georgius Mitrofanovic (zie aldaar). In de late zeventiende eeuw maakten de Oostenrijks-Turkse oorlogen een eind aan de Servische kunst. Er kwam een grote emigratie op gang, waardoor de Serviërs een grotere afstand namen van de religieuze kunst. Schilders gingen zich meer richten op het maken van profane kunst en door de invloed van de westerse barok veranderden Servische iconen steeds meer in gewone schilderijen met een religieus onderwerp. Vaak zijn het steriele pogingen de orthodoxe traditie met de katholieke te verzoenen.