Ikonen Lexicon

Karin Braamhorst (2004)

Gepubliceerd op 01-03-2017

Kruisvaardersiconen

betekenis & definitie

De kruisvaardersiconen zijn een stilistisch bijzondere groep iconen uit de dertiende eeuw. Deze iconen werden vervaardigd in ateliers die in opdracht werkten van kruisvaarders, ridders en Latijnse prelaten die verrukt waren van de oosterse tradities.

Door de groeiende vraag onmiddellijk na de Latijnse bezetting van het Byzantijnse rijk ontstonden ateliers die zich specialiseerden in deze stijl. De Byzantijnse voorbeelden zijn in deze iconen zichtbaar; toch verschillen ze van contemporaine Byzantijnse kunst. Byzantijnse iconen zijn vaak psychologisch verfijnd en mooi gestileerd; kruisvaardersiconen onderscheiden zich door hun expressiviteit en emotionaliteit. Het lijkt alsof men zo getrouw mogelijk de Byzantijnse stijl wilde navolgen, zonder werkelijk begrip van de onderliggende ideeën. Dit levert een simpele, elementaire kunst op, duidelijk en rechtlijnig, zonder veel nadruk op de inhoud. Kruisvaardersiconen neigen daardoor minder naar inkeer en contemplatie. Waar de tekening op een Byzantijns icoon een symbool is van het ongrijpbare, het mysterie, daar is de kruisvaardericoon een duidelijke vertelling, luidkeels uitgeroepen.

Een belangrijk kruisvaarderatelier was het atelier van de heilige Johannes van Accra. Accra was na de val van Jeruzalem in 1244 de hoofdstad en het belangrijkste kunstcentrum van de kruisvaarders geworden en bleef dit tot 1291, toen de kruisvaarders zich terug moesten trekken op Cyprus. De iconen uit dit atelier hebben een uitzonderlijk eclectisch stempel: westerse tradities zijn verweven met de Byzantijnse, op een realistische en emotionele manier.

< >