Ikonen Lexicon

Karin Braamhorst (2004)

Gepubliceerd op 01-03-2017

Concilie

betekenis & definitie

Concilie is een oecumenische kerkvergadering of synode. De orthodoxe kerk erkent geen hoogste leergezag zoals dat van de paus in het katholieke westen; de orthodoxe kerk is episcopaal van opbouw; nauw verbonden met het bisschopsambt.

De oecumenische concilies, de vergadering van bisschoppen, vormen de uitzondering: de besluiten die daar worden genomen hebben het hoogste gezag.
1. Nicaea I van 325; de wezenseenheid van de Zoon met de Vader werd vastgesteld.
2. Constantinopel van 381; de wezenseenheid van de Heilige Geest met de Vader en de Zoon werd bevestigd.
3. Efeze van 431; Maria wordt door de synode erkend als de ‘Moeder Gods’. Dit dogma heeft verstrekkende gevolgen voor de verering van haar beeltenis. Met dit dogma accepteerde de kerk haar als degene door wie de menswording van God mogelijk is geworden. Ook haar ‘bindende beeltenis’ wordt vastgelegd.
4. Chalcedon van 451; de doctrine van het monofysitisme werd veroordeeld (de leer die meent dat Christus slechts één natuur heeft, namelijk de goddelijke). De zogenaamde ‘symbola’ werden geformuleerd. Dit waren de geloofsformules, gebaseerd op het Heilige Schrift, die in de belijdenis tot uitdrukking werden gebracht.
5. Constantinopel van 553;
6. Constantinopel van 680/681;
7. Zogenaamde ‘trullaum’, in de koepelzaal van het keizerlijk paleis in Constantinopel.
8. Nicaea van 787, bijeen geroepen door keizerin Irene. De beeldenverering werd opnieuw ingevoerd. Ter verdediging van de beeldencultus werd een passage uit het Leven van Cosmas en Damianus aangehaald: een vrouw die aan een ziekte leed, genas doordat ze kalk van de muren van haar slaapkamer schraapte, waar een schildering was van de twee heiligen. Deze kalk mengde ze met water en dronk dat op. De passage eindigt ermee dat de vrouw ‘onmiddellijk genas, haar pijn verdween door de tussenkomst (epithoitesis) van de heiligen’. Duidelijk moest worden dat het niet de materie (de icoon) is die wordt vereerd, maar het prototype.

De oecumenische concilies zijn ook in de iconenkunst tot uitbeelding gekomen.