Ikonen Lexicon

Karin Braamhorst (2004)

Gepubliceerd op 01-03-2017

Charalambis

betekenis & definitie

Charalambis is een martelaar die vanaf de tiende eeuw bekendheid heeft. Hij wordt weergegeven als een oude martelaar met grijs haar en een grijze baard.

Veel iconen van Charalambis zijn vita-iconen met de volgende scènes: de heilige in de gevangenis; de heilige wordt voor de koning geleid; de heilige bij het afgodsbeeld; de heilige in de kalkput; de heilige wordt gegeseld, de heilige gaat gebukt onder een zware steen. De iconografie hiervan is vergelijkbaar met die van de heilige Joris. In de zeventiende eeuw wordt Charalambis beschermheilige van de pest. In de tweede helft van de zeventiende eeuw was deze ziekte een enorm probleem, vooral in de steden waar de bevolking gedecimeerd werd door uitbraken van de pest. Er was dringend behoefte aan een orthodoxe heilige die verantwoordelijk was voor de bescherming tegen deze vreselijke ziekte, zoals de heilige Rokus dat was in het westen. Charalambis werd deze beschermheilige. De iconografie werd daaraan aangepast: Charalambis vertrapt de duivel, de personificatie van de gevreesde ziekte. Zijn uiterlijk verandert dan ook: hij wordt vanaf de zeventiende eeuw vaker afgebeeld als een jonge, baardloze man. Mogelijk is er sprake van meerdere heiligen met dezelfde naam: in de Hagiologon worden twee ‘Charalambissen’ genoemd. De eerste werd onthoofd samen met zijn medemartelaar Panteleimon (feestdag 17 september); de tweede werd samen met vele andere martelaren verbrand in Nicodemia (feestdag 31 mei). Het is opvallend dat de ontwikkeling van de cultus van Charalambis als beschermheilige tegen de pest samenvalt met de terugtrekking van de Venetianen uit het mediterrane gebied; de cultus van de (westerse) heilige Rokus verdwijnt hiermee ook.

< >