Een ideale multiculturele samenleving wordt soms met een smeltkroes vergeleken: alle metalen versmelten in de smeltkroes tot een nieuwe eenheid. Dat beeld is mooi maar het klopt niet met de rauwere werkelijkheid. Migranten waar ook ter wereld merken dat ze zich vergaand moeten aanpassen aan de meerderheidsnorm. Die aanpassing vraagt soms meer dan voor hen psychisch mogelijk is. Niks smeltkroes dus.
Door voorstanders van een multiculturele samenleving wordt deze daarom met een vaas bloemen of een mozaïek vergeleken: alle bloemen mogen hun eigen kleur behouden en het geheel is prachtig. Het nadeel van die vergelijking is echter dat de bloemen of mozaïekstukjes op geen enkele manier rekening houden met elkaar. Ze staan daar los van elkaar mooi te zijn. Ook dat is niet de werkelijkheid. De bloemenvaas of mozaïek vergelijking miskent bovendien het feit dat kleuren kunnen vloeken. Niet elke combinatie leidt tot een harmonisch geheel.
Mag ik een nieuwe metafoor voorstellen? De pluriforme samenleving als een blijvend nat waterverfschilderij met een sterke dominante kleur in het midden. De kleuren en patronen zijn dan blijvend in verandering. Dat is meer een feitelijke dan een normatieve verbeelding.
