Veel Nederlanders noemen ‘gezelligheid’ een typisch Nederlandse eigenschap. Is dat feitelijk zo? Of benadrukken ze dat steeds omdat ze de gezelligheid zo missen? Wie honger heeft denkt immers ook steeds aan voedsel. Veel gedichten en liedjes gaan over liefde omdat het daarmee niet altijd lukt. Zijn zuidelijke landen niet veel gezelliger? De kleding, de manier van leven, het flaneren, de terrasjes, de kleuren, etc.
Nederlanders vinden soms de onvertaalbaarheid van het woord ‘gezellig’ een bewijs voor het feit dat alleen zij dat specifieke gevoel van gezelligheid kennen. Er wordt dan altijd bij gezegd dat het Engelse cosey niet hetzelfde is en dat het Duitse Gemütlichkeit het ook niet dekt.
Maar als het waar is dat Gemütlichkeit en cosey nét iets anders betekenen dan gezelligheid, dan zijn die woorden ook onvertaalbaar naar het Nederlands toe. Er is dan gewoon sprake van een algemeen probleem met vertalingen.
Wat noemen Nederlanders ‘gezellig’?
Nederlanders noemen niet alles ‘gezellig’.
- Ze noemen een situatie vooral ‘gezellig’ als er een tegenstelling is tussen het kille buiten en het warme binnen. Hoe guurder buiten de wind waait, des te gezelliger het binnen kan zijn. Hoe slechter het wereldnieuws des te gezelliger is het om thuis met de kinderen spelletjes te doen.
- In een warm buitenland ontspannen op een terrasje zitten is ook gezellig. Dan is het de tegenstelling met het koude Nederland die maakt dat ze dat ‘gezellig’ noemen.
- Bij ‘gezelligheid’ horen vrienden. Alleen zijn kan nauwelijks gezellig zijn.
- Als het gezellig is, voelt iemand zich veilig. Niemand wil je dan kwetsen. Je hebt geen zorgen. Je voelt je sociaal in een warm bad.
- Een haardvuur is gezelliger dan centrale verwarming. De ondergaande zon is gezelliger dan de felle zon. Een schemerlamp is gezelliger dan een tl-buis. Wijn is gezelliger dan jenever. Vrolijkheid is gezelliger dan dronken liederlijkheid. Hout is gezelliger dan plastic. Gezelligheid heeft blijkbaar ook met natuurlijkheid (hout, haard) en matigheid te maken.
Als een Russische vrouw tegen haar man zegt: ‘Denk erom, je doet vanavond wél gezellig!’, dan bedoelt ze dat de man die avond flink alcohol moet drinken en niet weer ongezellig aan de frisdrank moet gaan.
